Emigratie leeft, maar op school amper aandacht

Als kleine jongen wist Van den Boomen het al zeker: ik word boer. Ook toen zijn vader in 2005 – Van den Boomen was toen acht jaar – noodgedwongen stopte met het gemengde bedrijf dat hij had in het Brabantse Aalst, bleef die droom hardnekkig. 'We verhuisden van de boerderij in Aalst naar een woonhuis in Best, maar het zit toch in je DNA', blikt de nu 25-jarige student terug.

Na de middelbare school ging Van den Boomen naar de middelbare landbouwschool. Op deze mbo-opleiding werd hem al duidelijk dat het in Nederland niet ging lukken om zijn droom te verwezenlijken zonder familiebedrijf om over te nemen. 'Ik heb stage gelopen in Denemarken en Canada en toen wist ik wel: ik moet naar het buitenland om te kunnen boeren.'

Frankrijk

Een paar jaar verder is Van den Boomen na het mbo nu bijna klaar met zijn hbo-opleiding Agrarisch Ondernemerschap Dier- en Veehouderij aan Aeres Hogeschool Dronten. Frankrijk is zijn beloofde land. Hij oriënteert zich op een ondernemersbestaan als boer in dat land.

In de vorige eeuw vertrok een oom van Van den Boomen om te boeren in Canada. Zijn vader en opa overwogen de stap ook, maar deden het uiteindelijk niet.

Afstudeeropdracht

Het thema emigratie was voor Van den Boomen dan ook een logische keuze voor zijn afstudeeropdracht. En niet alleen bij hem, ook bij veel andere jongeren die een agrarische opleiding volgen, wordt emigratie als optie gezien. Dat beeld komt duidelijk naar voren in het onderzoek van Van den Boomen.

'Ik had wel zo'n idee, maar toch was ik verrast in de mate waarin het leeft. Een groot deel van de jongeren zegt behoefte te hebben aan aandacht voor emigratie in de opleiding. Niet alleen in de lesstof, maar ook door gastsprekers of boeren die over het thema komen spreken.'

Op zijn eigen opleidingen heeft de student amper iets geleerd over emigratie. 'Ik heb wel lessen gehad over de internationale veehouderij en over bepaalde landen. Maar emigreren om elders te gaan ondernemen, daar heb ik niet veel van teruggezien. Mijn onderzoek laat de behoefte van studenten goed zien en wat scholen hierin kunnen betekenen.'

Internationalisering

Dat beaamt Wiggele Oosterhoff die als docent-onderzoeker Van den Boomen begeleidde bij zijn onderzoek. 'Er is in het agrarisch onderwijs best aandacht voor internationalisering. Maar dat is niet hetzelfde als leren hoe je als Nederlandse boer naar het buitenland gaat en succesvol kunt worden. Het is handig als je wat leert over de sector in andere landen.'

Volgens Oosterhoff heeft het onderzoek van Van den Boomen in ieder geval bij Aeres Hogeschool Dronten wat losgemaakt. 'We hadden hier al de minor Internationaal Bedrijfsleider. Daar is ook een speciaal afstudeerjaar voor ingericht. Op basis van de aanbevelingen van Stefan kijken we nu of we in die minor ook enkele studiepunten kunnen geven op het gebied van emigratie.'

Een op de vier agrarische jongeren in het afstudeeronderzoek van Van den Boomen zegt op z'n minst na te denken over emigratie. Zo'n 8 procent heeft al serieuze plannen om te vertrekken om ergens anders een agrarisch bedrijf te beginnen. Dat is meer dan de 19 procent die in recent onderzoek van Nieuwe Oogst aangaf over emigratie na te denken.

Oriëntatiefase

Een conclusie die hieruit kan worden getrokken, is dat jongeren Nederland als landbouwland vaker beu zijn dan oudere boeren. Maar zo zwart-wit is het niet, waarschuwt Oosterhoff. 'De leeftijd van mbo- en hbo-studenten is in algemene zin een oriëntatiefase voor mensen. Dus ik schrik niet van een wat hoger percentage. Ik lees het vooral als jongeren die in een belangrijke fase van hun leven zitten, waarbij emigratie een van de serieuze opties is.'

Plus, emigratie is niets nieuws. Er zijn altijd periodes geweest waarin boeren vertrokken. Van den Boomen zet dat in zijn rapport uiteen. 'Het politieke klimaat is nu natuurlijk best gespannen en de toegenomen wet- en regelgeving zullen redenen zijn voor boeren om te willen vertrekken. Maar als je terugkijkt kun je zeggen dat emigratie van alle tijden is en zo nu en dan zit er een piek in', zegt Oosterhoff.

Actieve rol overheid

'Neem de periode na de Tweede Wereldoorlog. Toen nam de overheid een actieve rol in de emigratie van boeren, tot en met het betalen van hun overtocht aan toe. De overheid drukte boeren destijds op het hart dat hun toekomst in het buitenland lag', licht de docent-onderzoeker toe.

Van den Boomens vader en opa emigreerden uiteindelijk niet vanwege de afstand tot hun families. Voor een deel van de jonge boeren blijkt weerstand vanuit de familie ook nu nog reden om niet te emigreren. 'Misschien is het voor een vervolgonderzoek interessant om te kijken naar behoeften binnen gezinnen', besluit Van den Boomen.