Trendonderzoek: Emigreren? Ja, als helder beleid uitblijft

In het Nieuwe Oogst Trendonderzoek 2023 geeft 19,8 procent van de boeren die aan het onderzoek meewerkten aan dat zij wel eens aan emigreren denken. Dat is iets meer dan een jaar eerder. Toen antwoordde 18,7 procent op dezelfde vraag misschien te willen emigreren.

Canada was vorig jaar al het populairste emigratieland en is dat dit jaar met een ruime meerderheid opnieuw. Bijna de helft van de boeren die aan emigratie denken, ziet Canada als goede optie. Denemarken, Duitsland en Zweden worden elk door meer dan 20 procent van de agrariërs beschouwd als gedroomd emigratieland.

Onzekerheid beu

Gevraagd naar hun beweegredenen om uit Nederland te vertrekken en ergens anders te gaan boeren, zeggen veel agrarisch ondernemers dat ze de onzekerheid in ons land beu zijn. Ze zien geen toekomst voor hun bedrijven in Nederland door regelgeving, druk op de ruimte, hoge belastingen en productiekosten en een negatieve stemming rondom de sector.

'We zijn hier niet gewenst', vindt een van de deelnemers aan de enquête. Een ander zegt dat boeren in Nederland aan veel meer regels moeten voldoen dan in het buitenland. 'Daardoor komen we in zo'n nadelige positie dat het vrijwel niet te doen is om op een normale manier een bedrijf te runnen.'

Constante bemoeienis

Een derde boer zegt al sinds de jaren tachtig een constante bemoeienis te voelen. 'Van iedereen die maar iets zeggen kan, vaak schuilend achter wetenschappers die niet gaan bijten in de hand die ze voedt.'

'Het is demotiverend om voedsel te maken voor mensen voor wie je het nooit goed kunt doen en die je het werken onmogelijk en onplezierig maken', verzucht een deelnemer aan de enquête. 'In andere landen worden veilig voedsel en daarmee ook de voedselmakers nog gewaardeerd', geeft deze boer als beweegreden om te willen emigreren.

Jonathan Wagenvoort runt samen met zijn vader Wagenvoort Advies en adviseert en begeleidt boeren die willen emigreren. Hij herkent zich in het beeld dat de belangstelling om ergens anders te gaan boeren toeneemt door de onzekerheid hier.

Boeren willen niet weg

Wat Wagenvoort opvalt, is dat veel boeren eigenlijk helemaal niet weg willen. 'Maar de keuze wordt voor hen gemaakt. Er is nu niets in kannen en kruiken. Niets ligt vast. De grootste groep boeren wil gewoon hier blijven. Maar als de keuze is wel of geen boer blijven, dan willen ze emigreren.'

De emigratieadviseur is vooral gespecialiseerd in de Verenigde Staten en Denemarken. Voor laatstgenoemd land is de belangstelling het grootst, al is het voor veel boeren nu lastig kiezen naar welk land ze willen.

'Stel dat er voor uitgekochte boeren een beroepsverbod komt, dan kun je elders in de EU niet opnieuw beginnen, want dat is oneerlijke concurrentie. Dan kom je dus automatisch buiten Europa uit. Wij zien veel belangstelling voor Wisconsin. Die Amerikaanse staat lijkt wat betreft landbouwstructuur op Nederland', legt Wagenvoort uit.

Geen overhaast besluit

Boeren hebben volgens de emigratieadviseur niet een te rooskleurig beeld van emigratie. Ze nemen ook niet overhaast een besluit. 'Degenen die in Europa willen blijven, zijn zich zeer bewust dat ze dan kiezen voor meer ruimte, maar niet voor andere regelgeving. Als je naar een ontwikkeld land trekt, kom je overal regelgeving tegen. Maar ruimte is essentieel en die is beperkt en duur in Nederland.'

Recente cijfers van Eurostat bevestigen dat beeld. In Nederland wordt gemiddeld ruim 71.000 euro afgetikt voor een hectare landbouwgrond, verreweg het meeste in de Europese Unie.

Jonge boeren

Het zijn volgens Wagenvoort vooral veel jonge boeren die daadwerkelijk emigreren. 'Die zaten bijvoorbeeld met hun ouders in een maatschap, maar zien te weinig perspectief voor zichzelf in Nederland. De iets oudere groep, gesetteld met kinderen en tussen de 35 en 45 jaar, wacht nog even op wat de overheid gaat doen.'

De emigratieadviseur denkt dat het percentage boeren dat emigratie overweegt, de komende jaren niet veel toeneemt. De reden daarvoor is de grote hoeveelheid oude boeren in Nederland (ter illustratie: van de geënquêteerden is 77 procent ouder dan vijftig). 'Die oudere boeren gaan niet weg, die stoppen op zeker moment. We gaan geen enorme emigratiegolf krijgen.'