Combinatie van maatregelen kan insleep van vogelgriep voorkomen

Achtergrond Pluimvee John Lamers 10 jan 2023 om 15:30uur

Een hoge bioveiligheid op pluimveebedrijven beperkt de kans op vogelgriep. Veel maatregelen kunnen de risico's verminderen, zoals vaak schoeisel wisselen, plaagdierbestrijding, windbreekgaas of een laser.

Combinatie+van+maatregelen+kan+insleep+van+vogelgriep+voorkomen

Een paar gram mest van besmette wilde vogels kan al voldoende zijn om vogelgriep over te brengen naar pluimvee. Ook kan het virus van bedrijven die nog ongemerkt besmet zijn een gevaar vormen, maar gelukkig is verspreiding tussen bedrijven tot nu toe beperkt gebleven.

Naast veel maatregelen vraagt het om voortdurende oplettendheid van de pluimveehouder en medewerkers. Om te beginnen is het van belang dat de pluimveehouder checkt of het bedrijf goed is ingedeeld in herkenbare zones.

Woonhuis, parkeerplaatsen en dergelijke zijn de rode (vuile) zone. Vanuit deze zone is er een hygiënesluis met douche naar de oranje zone. Voor de noodzakelijke bezoekers van het pluimveebedrijf is douchen immers verplicht.

Er is niet één heilige graal die besmetting met vogelgriep voorkomt

Armin Elbers, epidemioloog bij Wageningen Bioveterinary Research

Vanuit de douche komt de pluimveehouder in de oranje zone. Daar liggen ook de opslagplaats van strooisel, materialen, reserveonderdelen en dergelijke. De voersilo's staan ook op de oranje zone en zijn het liefst alleen bereikbaar vanaf de rode zone, zodat de chauffeur niet op de oranje zone hoeft te komen. De stallen hebben een voorruimte die nog tot de oranje zone behoort. De stallen zelf zijn de groene zone.

Steeds schoeisel wisselen

Een belangrijke maatregel om insleep van vogelgriep te voorkomen, is het wisselen van schoeisel bij elke zone, stelt vogelgriepdeskundige Francisca Velkers van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. 'Dus van rood naar oranje ander schoeisel en van oranje naar groen ander schoeisel en uiteraard heeft iedere stal zijn eigen schoeisel', legt zij uit.

'Aan schoeisel kan ongemerkt mest van wilde vogels zijn gekomen. Door te wisselen van schoeisel wordt voorkomen dat hiermee mest met mogelijk vogelgriep wordt verspreid. Wisselen van schoeisel is een veel zekerder maatregel dan gebruik maken van ontsmettingsbakken. Die kunnen snel vervuilen en werken dan juist als besmettingsbak', licht Velkers toe.

Erf schoonhouden

Het schoonhouden van de oranje zone helpt flink om insleep van vogelgriep te voorkomen. Het weren van wilde vogels van het erf is de beste maatregel. Maak het dus zo onaantrekkelijk mogelijk voor wilde vogels.

Belangrijk is om mest van wilde vogels niet met de hogedrukspuit weg te spuiten. Dat kan zorgen voor druppeltjes met daarin kleine mestdeeltjes met vogelgriep. Die worden vervolgens met de ventilatie de stal binnengezogen. Het schoonmaken kan volgens de vogelgriepdeskundige beter met een emmer water met zeep of anders met gebruik van een normale waterdruk en veel water.

Het water moet wel weer van het erf af. Waterplassen trekken vogels aan. Voor de opvang van regenwater vanaf het dak zijn dakgoten nodig en een afvoer ondergronds. Dakgoten voorkomen dat vogelpoep die op het dak valt, bij regen dicht bij de luchtinlaten kan komen en zo naar binnen kan waaien.

Gestorven dieren

Punt van aandacht is de afvoer van gestorven dieren. Daarbij bestaat het risico dat de pluimveehouder meerdere zones doorkruist. Het beste is als de kadaveropslag of een tussenopslag via bijvoorbeeld een luik van binnenuit bereikbaar is. De gekoelde kadaveropslag kan het beste zo ver mogelijk van de stallen af staan of anders aan de openbare weg worden gezet, zodat Rendac niet op het erf hoeft te komen.

Pluimveehouder Theo Bos uit het Gelderse Barneveld die geconfronteerd werd met een lange leegstand na een uitbraak van vogelgriep, legt dode dieren buiten de stal zonder zelf buiten te komen. Na afloop van de controleronde brengt hij de dode dieren naar de kadaveropslag. Daarna komt hij niet meer in de stallen of oranje zone of hij gaat eerst weer via de douche. Ook bij het afdraaien van mest gaat Bos niet meer even naar buiten om te kijken of het goed gaat.

Plaagdieren lastig verhaal

Muizen of ratten kunnen vogelgriep van buiten naar binnen brengen. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen, is een verhard erf rondom de stallen van belang. Dat maakt het lastiger voor plaagdieren om ongezien bij de stallen te komen.

Langs de stallen is een brede rand met scherpe kiezels het beste. Daar lopen plaagdieren niet graag overheen. Klemmen en vangkisten blijven noodzakelijk om muizen of ratten te vangen en ter controle.

Belangrijk is dat deuren goed sluiten. Een spleet van een halve centimeter is voor een muis al genoeg om binnen te komen. Dat is voor pluimveebedrijven met vrije uitloop een aandachtspunt. De luiken naar de uitloop moeten goed sluiten om te voorkomen dat muizen of ratten eronderdoor kruipen.

Insecten

Tempexkevers en vliegen kunnen mogelijk ook vogelgriep overbrengen. Experts brengen de risico's van deze en andere insecten voor insleep van het virus in kaart.

Door ervoor te zorgen dat wilde vogels niet in de buurt van het pluimveebedrijf komen, is het risico op insleep van vogelgriep flink te beperken.

Laser inzetten

Een goede maatregel is het inzetten van een geautomatiseerde laser, stelt epidemioloog Armin Elbers van Wageningen Bioveterinary Research. 'Onderzoek heeft laten zien dat wilde vogels hierdoor wegblijven', zegt hij.

'Maar het blijft zo dat er niet één heilige graal is die besmetting met vogelgriep voorkomt. Je moet alle dagelijkse bioveiligheidsmaatregelen goed toepassen, ook als op termijn mogelijk vaccinatie beschikbaar komt als extra maatregel.'

• Lees ook: Windbreekgaas verkleint risico op vogelgriepbesmetting via luchtinlaat

Windbreekgaas lijkt een goede extra barrière tegen vogelgriep. © Marcel Berendsen

Windbreekgaas extra barrière?

Via de luchtinlaat zou het vogelgriepvirus binnen kunnen komen. Bijvoorbeeld via aerosol- of stofvorming waarbij het virus is gebonden aan vocht of stof. Daarnaast toont recent onderzoek door Wageningen Bioveterinary Research en Universiteit Utrecht aan dat ook grotere deeltjes de stal binnen kunnen waaien via de luchtinlaat, zeker bij harde wind. Het gaat dan bijvoorbeeld om plantmateriaal, spinrag, plastic, papier, wol en insecten. Bij onderzoek van het materiaal en de insecten werd geen vogelgriep gevonden. Dat wil niet zeggen dat vogelgriep niet via de luchtinlaat binnen kan komen. Wel zijn er aanwijzingen voor insleep van campylobacter via de luchtinlaat. Een proef van GD naar het mogelijk binnenslepen via aerosolvorming heeft aangetoond dat de kans op een vogelgriepbesmetting een factor 10 lager was bij een dubbele laag windbreekgaas voor de luchtinlaat. Grotere deeltjes worden waarschijnlijk nog beter tegengehouden. Maar garanties dat vogelgriep niet binnen kan komen, biedt windbreekgaas niet. Er loopt nu een laboratoriumonderzoek naar het juiste type windbreekgaas waarmee de kans op insleep van vogelgriep zo klein mogelijk is. Belangrijk hierbij is dat het windbreekgaas geen belemmering vormt voor de ventilatie en dat het op een goede en veilige manier kan worden gereinigd, omdat het na verloop van tijd dichtslibt door ophoping van stof en deeltjes. Fijnmazig windbreekgaas kan ook vliegen buiten houden. Vliegen die in aanraking komen met wildevogelpoep of besmette pluimveemest kunnen worden opgegeten en pluimvee besmetten.