WUR-onderzoeker: 'Benut de kracht van de bodem'

'De Limburgse akkerbouwers en tuinders kunnen goede resultaten halen, mits ze de kracht van de bodem optimaal benutten', zegt Brigitte Kroonen, onderzoeker Bodem & Bedrijfssystemen aan Wageningen University & Research (WUR).

Dat is meteen de belangrijkste conclusie van de veldproef, die dit jaar onder haar leiding op de locaties Vredepeel en Wijnandsrade is uitgevoerd in opdracht van het project Duurzaam Schoon Grondwater (DSG). Arvalis coördineert het project.

'Als we, uitgaande van een gezonde bodem, helemaal geen mest toedienen, wat gebeurt er dan? Hoe verloopt dan de stikstofmineralisatie? Wat is eigenlijk de kracht van de bodem?' Dat waren de beginvragen. 'Maar al gauw kwam daarbij dat we het moeten kunnen vergelijken met percelen die we wel bemesten. En nog wat later rees de vraag: en tot welke opbrengsten leidt dat dan allemaal?', legt Kroonen uit.

Zo ontstonden dit voorjaar vijf proefvelden met aardappelen, mais en bieten. Bemest en onbemest. Het is lang niet eenvoudig om er objectieve resultaten uit te halen. Allereerst moet de uitgangspositie bekend zijn. Elk perceel is anders, heeft een andere voorgeschiedenis en potenties, stelt de WUR-onderzoeker. 'Bovendien hebben we de verkenning in enkelvoud aangelegd.'

Je hebt volgens Kroonen te maken met heel veel variabelen, die op één bedrijf per perceel verschillende resultaten kunnen geven in de conditie van de bodem. 'Ook hebben gewassen verschillende stikstofbehoeften. En het weer speelt een belangrijke rol', geeft de onderzoeker aan.

Maximaal toegestane normen

'Maar in de moderne akker- en tuinbouw kan het eigenlijk niet meer dat er standaard tot de maximaal toegestane normen wordt bemest, zonder een op grondmonsters gebaseerd bemestingsplan', vervolgt Kroonen. 'Een akkerbouwer die op bijvoorbeeld tien verschillende aardappelpercelen precies hetzelfde bemest, doet iets niet goed.'

Kroonen wijst op de resultaten van de niet-bemeste aardappelpercelen, die uiteindelijk tot een oogstverlies van slechts 10 procent leidde. De kracht van de bodem wordt in zo'n eerstejaars nulveld duidelijk zichtbaar. Daar kun je van leren. Maar als je dit volgend jaar weer doet op hetzelfde perceel, loopt de opbrengst snel achteruit.

Onnodige nitraatuitspoeling

'De vraag die wel opduikt, is of het het waard is geweest om ten koste van deels onnodige nitraatuitspoeling een teveel aan stikstof toe te dienen. Kun je wachten met tussentijdse kunstmestgift of juist niet en hoe hoog moet die dan zijn. Het is zoeken naar de balans, want als akkerbouwer of tuinder wil je ook niet het risico lopen op verlies van opbrengst', aldus Kroonen.

Toch durft de WUR-onderzoeker te stellen dat met goed bodemmanagement en een uitgekiend bemestingsplan nog aanzienlijke winst is te halen. Al zal het op de Noord- en Midden-Limburgse zandgronden moeilijker zijn om te voldoen aan de wettelijke normen dan op de zuidelijke lössgronden.

En hoewel de uitkomsten van de veldproef tussen Wijnandsrade en Vredepeel niet wezenlijk van elkaar verschillen, hebben de akkerbouwers in Zuid-Limburg toch wat meer beheersinstrumenten ter beschikking. De voorgestelde verlaging van de gebruiksnormen is daarom zeker niet nodig.

'De vruchtbare laag is daar veel dikker, de bodem is dieper doorwortelbaar en stikstof is daardoor langer beschikbaar voor opname door gewassen in het volgende teeltjaar. Zeker bij een uitgekiende afwisseling van ondiep en diep wortelende gewassen', geeft Kroonen aan. 'Deze ervaring is ook opgedaan in de projecten DSG en Slim Bemesten in het lössgebied. Vruchtwisseling is overigens op elke grondsoort een belangrijk instrument voor goed bodembeheer.'

Het veldonderzoek naar stikstofmineralisatie is nu beëindigd en onlangs zijn de resultaten gepresenteerd aan de adviseurs die betrokken zijn bij het DSG-project. 'We hebben weer wat nieuwe kennis opgedaan die we kunnen voegen bij de resultaten van een groot aantal langjarige veldproeven. Niet alleen hier, maar we ontsluiten ook resultaten van projecten elders in het land', legt Kroonen uit.

Goed bedrijfsresultaat behouden

'We dragen al decennialang kennis en praktische ervaring uit over zo duurzaam mogelijk bodemmanagement. Voor de toekomst is de toepassing ervan belangrijk om dichter in de buurt van de gewenste doelen te komen. Behoud van een goed bedrijfsresultaat is daarbij wel een voorwaarde', stelt de WU-onderzoeker.

Meer informatie over het project DSG kunt u hier vinden. Ook vindt u op deze pagina het volledige onderzoeksverslag 'Stikstofmineralisatie in niet-bemeste perceelsdelen 2022 DSG'.