Nieuwe rassen kunnen toe met minder middelen en mineralen

Gestapelde resistentiegenen tegen phytophthora

Productmanager Jan Miggels meldt trots dat aardappelhandelshuis Den Hartigh in het Flevolandse Emmeloord voor het rassenonderzoek van volgend jaar een zaailing aanmeldt met een gestapelde resistentie tegen phytophthora. Als alles volgens plan verloopt, kan dit roodschillig ras in 2025 worden opgenomen op de rassenlijst. 'Het is een tafelaardappel met een goede bakkwaliteit en een hoge relatieve opbrengst', zegt Miggels.

Tijdens de rassenshow in het Flevolandse Biddinghuizen presenteerde Schaap Holland de nieuwe chipsaardappel Louisa. Dit is een ras uit een Belgisch veredelingsprogramma. Louisa heeft een brede veldresistentie tegen phytophthora en is daarmee volgens directeur Hans Geling geschikt voor de productie van biologische chips. 'Enkele kleinschalige verwerkers in Nederland, maar ook in Oost-Europa en het Midden-Oosten hebben al interesse getoond.'

Voor Agrico in het Flevolandse Emmeloord is de veredeling van resistente rassen tegen phytophthora een van de belangrijkste prioriteiten. Mede door de introductie van negen nieuwe rassen heeft het handelshuis nu voor ieder marktsegment een Next Generation-ras te bieden. Tot deze categorie behoren aardappelen die hoog scoren op het gebied van phytophthoraresistentie. 'Het chemiegebruik kan hierdoor flink omlaag', zegt directeur Jan van Hoogen.

Aanvullende resistentie tegen virussen

Voor HZPC in het Friese Joure blijft het inkruisen van een resistentie tegen het Y-virus belangrijk. Drie van de vijf uitgelichte rassen in de rassenshow dit jaar zijn resistent tegen dit type. Veredelaar Jeroen Bakker vindt het opvallend dat telers het voor lief nemen dat in het groeiseizoen doorgaans 15 procent van het pootgoed door Y-virus wordt gedeclasseerd. 'Ook in de nacontrole valt soms nog 15 tot 20 procent weg. Het consumptieras Camelia en het fritesras Quintera scoren hoog tegen het Y-virus.'

Daarnaast komt HZPC op korte termijn met een fritesras dat een goede virusresistentie met een gestapelde phytophthoraresistentie combineert.

Bij Den Hartigh krijgt de resistentie tegen virussen ook steeds meer aandacht. Miggels zegt dat gevoelige zaailingen in de selectie al in een vroeg stadium worden opgeruimd. 'De laatste jaren zien we in de praktijk geleidelijk meer problemen met virussen, vooral omdat een goede luizenbestrijding steeds lastiger is.'

Aardappelmoeheid van A tot en met E

Wie pootgoed van HZPC heeft, hoeft niet te letten op een resistentie tegen aardappelmoeheid (AM). Het bedrijf kruist standaard al tien jaar in ieder ras een AM-resistentie in. 'We krijgen nu nooit meer feedback van telers over problemen. Doordat we vroeg begonnen met selecteren tegen AM, die kan worden veroorzaakt door cystenaaltjes, blijven er geen vatbare rassen meer over. Dat is een groot voordeel', zegt Bakker.

'Pootgoedtelers kunnen met aardappelrassen met een brede resistentie tegen AM als het ware hun percelen reinigen', zegt Geling. Een ras dat van A tot en met E resistent is tegen AM uit het pakket van Schaap Holland is Aromata. Deze tafelaardappel doet het in de afzet goed, meldt de directeur. 'Wij streven naar verdubbeling van het teeltareaal.'

Antwoord op nieuwe fysio wratziekte

Kweekbedrijf Semagri in het Noord-Hollandse Wieringerwerf heeft waarschijnlijk vanaf volgend jaar een zetmeelras beschikbaar met resistentie tegen fysio 38 van wratziekte. Deze fysio is eind 2020 voor het eerst aangetroffen in Nederland. Behalve tegen fysio 38 is het ras, dat nog geen naam heeft, ook resistent tegen alle overige gangbare fysio's van wratziekte in Nederland en Duitsland. 'Zetmeeltelers kunnen zich hiermee volledig indekken tegen de schimmelziekte', zegt Dirk van Dijken van Royal ZAP en Semagri.

Moederbedrijf Royal ZAP en Semagri hielden samen een rassenshow in het Flevolandse Nagele. Het nieuwe ras was een van de blikvangers. Van Dijken: 'Behalve tegen wratziekte is deze zetmeelaardappel ook breed resistent tegen AM en de stikstofbehoefte is slechts 100 tot 130 kilo zuiver per hectare.'

Stikstofbehoefte geleidelijk terugschroeven

Behalve op het beperken van het gebruik van chemische gewasbescherming zet Agrico in op rassen met een lage stikstofbehoefte. Van Hoogen licht hiervoor het fritesras Palace eruit, dat in 2020 op de markt kwam. 'Dit is een echte kiloknaller, ondanks dat het weinig stikstof vraagt. Palace moet goed afrijpen voordat de loofdoding kan plaatsvinden. Dat zorgt voor een beter bewaarbaar product. Wij adviseren 25 procent minder stikstof te geven dan gemiddeld.'

De Agrico-directeur beseft dat rassen op termijn, ook vanwege wetgeving, met minder stikstof toe moeten kunnen. 'Maar dat gaat eerst wel opbrengst kosten.'

Om te kunnen selecteren op de stikstofbehoefte van zaailingen, strooien medewerkers van Den Hartigh niet meer dan omgerekend 175 kilo per hectare op hun proefveld. 'Wij proberen de stikstofgift jaarlijks terug te schroeven met 5 tot 10 procent', zegt Miggels.

Vroeg grove knollen produceren

Op tijd kunnen oogsten geeft voordelen in de afzet en beperkt de teeltrisico's, zegt Jan-Eric Geersing van Geersing Potato Specialist in het Flevolandse Emmeloord. 'In ons rassenpakket hebben wij een sterke voorkeur voor aardappelen die al vroeg in het seizoen grove knollen geven. Het gaat dan vooral om de vroege knolproductie en niet zozeer om een looftype dat vroeg afrijpt', legt Geersing uit.

In de rasontwikkeling kijken Royal ZAP en Semagri vooruit naar de wensen van de maatschappij en het beleid dat daarbij hoort. Het draait daarbij volgens Van Dijken vooral om low input. 'In principe zoeken we rassen die in een kort groeiseizoen goed grof kunnen groeien, met mooie opbrengsten en een hoog onderwatergewicht. Dat laatste is van belang, omdat afnemers in de export ook graag aardappelen hebben die goed te bakken zijn.'

Hoge weerstand tegen stress in de teelt

Moderne rassen mogen met alle uitdagingen in de teelt geen juffertjes meer zijn, stelt Geling. 'Wij zoeken rassen die stabiel scoren bij wisselende klimaatomstandigheden en aansluiten bij de uitgangspunten voor duurzame teelt. Sterk loof en een goed wortelstelsel vinden wij belangrijke basiseigenschappen.'

Den Hartigh selecteert op rassen die weinig stressgevoelig zijn en goed presteren als de groeiomstandigheden niet optimaal zijn. 'Wij beregenen ons proefveld nooit en bemesten behoorlijk schraal', zegt Miggels. 'Zaailingen die het niet goed doen onder deze omstandigheden, vallen af.'

Low input ook voor gangbaar segment

Geersing Potato Specialist richt zich niet specifiek op het biologisch segment. 'Wij vinden biologisch op dit moment te veel een niche. In de veredeling is duurzaamheid met low input een belangrijk argument, maar dat kan ook zonder biologisch keurslijf via de gangbare teelt met de juiste rassen', zegt Geersing.

Bij gebruik van het Even Greener-model, dat HZPC zelf ontwikkelde, kunnen partners uit vijf duurzame eigenschappen kiezen. Hier rolt vervolgens een lijst met rassen uit die bovengemiddeld voor deze eisen scoren. De uitgeselecteerde rassen hebben een lagere impact op het milieu. 'Hiermee kunnen we meten en bepalen of een ras duurzaam is', licht Bakker toe.

Twee van de eigenschappen zijn low input van chemie en stikstofefficiëntie. Daarnaast kijkt de calculator naar droogtetolerantie, bewaarbaarheid en verhandelbare opbrengst. Het tafelras Camelia is zo'n Ever Greener. Voor de productie van dit aardappelras is weinig chemie nodig in de bewaring vanwege de lange kiemrust. Verder heeft de variëteit goede resistenties tegen schurft en kringerigheid en scoort deze hoog op het Y-virus.