Jonge varkenshouders steken licht op in Zweden

Zweden geldt met zijn hoge inkomens en goede sociale zekerheden als een van de welvarendste landen ter wereld. Dierenwelzijn omvat er ook veel meer dan het niet couperen van staarten. Bij wet – dus niet door marktwerking of private labels – is een groot aantal dierenwelzijnsaspecten vastgelegd.

Naast een verbod op couperen is castreren alleen toegestaan met lokale verdoving en pijnbestrijding. Strooisel is bij alle diergroepen verplicht. Driekwart van de ligruimte in een kraamhok is dicht. Zeugen mogen alleen in de eerste dagen na het werpen of bij behandelingen vaststaan. De biggen zijn minimaal 28 dagen oud voor ze worden gespeend.

Ook zijn er normen voor de voederplaats – meters per dier – en aantal dieren per drinkplek. Per afdeling mogen maximaal tweehonderd vleesvarkens worden gehouden en vierhonderd als all-in-all-out wordt toegepast.

'Al die punten bij elkaar zorgen voor een ander beeld als je op een bedrijf bent', vatten Daphne Vliegen, Erik Passies en voorzitter intensief Tim van der Mark van het NAJK hun bezoek aan Zweden samen.

Stabieler verdienmodel

Het gros van de varkensbedrijven is Zweden is gesloten; op het bedrijf waar de biggen worden geboren, worden ze ook slachtrijp gemaakt. De bedrijven beschikken over veel land waarop eigen veevoer wordt verbouwd en daken met zonnepanelen. 'Ze zijn zelfvoorzienend voor voer en energie, waardoor je een stabieler bedrijfsmodel hebt', constateert Van der Mark.

Het karakter van de Zweedse varkenshouderij is circulair. Varkenshouders telen voedergewassen en kunnen de varkensmest op eigen land kwijt. Zo'n 80 tot 90 procent van de varkens wordt gehouden op brijvoer. De granen daarin worden fijngemalen. De rest is grover, dus ook het eiwit en dat verbaast de NAJK'ers. 'Eiwit is de duurste component. Hoe fijner je maalt, des te beter wordt het opgenomen', merkt Passies op.

In Zweden zijn nooit varkensstaarten gecoupeerd. 'Het is geen issue', zegt Van der Mark. De NAJK'ers sommen daarvoor verschillende redenen op. Zo is Zweden vrij van PRRS, worden er geen dieren uit andere landen aangekocht, liggen bedrijven ver uit elkaar en zijn er weinig transportbewegingen.

Superimago

Harde cijfers hebben Vliegen, Passies en Van der Mark niet, maar de dierdagdosering in Zweden is lager dan in de rest van Europa. Dat bezorgt de Zweedse varkenshouderij in combinatie met de hoge standaard voor dierenwelzijn een superimago. Zweden prefereren daarom binnenlands varkensvlees en zijn bereid daarvoor meer te betalen. Ze staan op het standpunt dat wie varkens met intacte staarten houdt, het vakmanschap onder de knie heeft.

Het vrijloopkraamhok is sinds de jaren tachtig verplicht in Zweden. Het hoge percentage biggenuitval voor spenen – 18 procent exclusief doodgeboren biggen – dat daarmee samenhangt, is geaccepteerd. Ook omdat Zweedse varkenshouders het percentage uitval na spenen beperkt weten te houden tot 3 à 4 procent.

In Zweden heeft net als in Nederland de TN70-zeug opgang gemaakt. Op veel bedrijven maakt de Duroc-eindbeer plaats voor een Tempo-beer.

Stalklimaat

De NAJK'ers hebben zich verbaasd over het stalklimaat. De staltemperatuur, ook in de kraamstal waar een biggennest is, ligt op een graad of 18. Er wordt continu geventileerd op minimaal 60 procent en lucht komt rechtstreeks met hoge snelheid via het plafond binnen, terwijl de lucht onder de roosters wordt afgezogen. 'In Nederland zeggen ze dat die combinatie dodelijk is. Dat zou je bij ons nooit doen.'

Hoe het dan kan dat het in Zweden wel werkt, ligt volgens Vliegen, Passies en Van der Mark aan de manier waarop Zweden voeren en met dieren omgaan in alle levensstadia. Passies: 'De dieren zijn vertrouwd met de manier van huisvesten.'

'Het schijnt dat tijdens de dracht de basis voor problemen met staartbijten al worden gelegd', merkt Vliegen op. Zij werkt bij Vitelia Voeders en ziet bij de deelnemers aan het Livar-concept dat varkens houden met intacte staarten kan.

Stro als afleidingsmateriaal

Dat stro als afleidingsmateriaal daarin een belangrijke rol speelt, beamen Passies en Van der Mark. Er is de hele dag wat te kauwen en het geeft de varkens een verzadigd gevoel. Een nieuw systeem dat stro verhakselt en de allerfijnste deeltje waaronder het stof eruit filtert voor het de stal wordt ingeblazen, sprak Passies enorm aan. 'Dat scheelt veel werk met instrooien.'

Passies schakelt over naar biologisch en wil een nieuwe kraamopfokstal bouwen voor 150 zeugen. 'Dat was een van de redenen waarom ik meeging.' Ook Van der Mark heeft bouwplannen. De reis naar Zweden heeft hem bevestigd in de ideeën die hij heeft over de nieuwe stal voor de vleesvarkens.

Investeren in dierenwelzijn

Over tien jaar zijn er minder varkens in Nederland. Voor Vliegen, Passies en Van der Mark staat dat buiten kijf. Wanneer ze moeten investeren in dierenwelzijn, leidt dat tot minder dieren per locatie. De vraag of minder dieren per locatie en meer ruimte per dier automatisch een hoger dierenwelzijn betekenen, noemen zij 'een interessante discussie'.

Vliegen: 'Varkens hebben het in Zweden niet per se beter, maar ze kunnen er wel meer natuurlijk gedrag vertonen. De uitval ligt er hoger, maar daar kun je met je management wel aan sturen.'