Peter van den Berg: 'Elektriciteit en gas zijn structureel van prijsniveau veranderd'

Het Centraal Bureau voor de Statistiek meldde begin oktober dat de prijzen voor energie (elektriciteit, gas en stadsverwarming) in september wederom zijn toegenomen. In die maand lag de prijs maar liefst 200 procent hoger dan in dezelfde maand één jaar eerder. Volgens Van den Berg zijn het de telers van lichtere stookteelten zonder warmtekrachtkoppeling (WKK) die in de grootste problemen zitten. 'Zij krijgen die prijsstijging vol in hun gezicht. Ze kunnen geen kant op.'

Teelt- en energiebeslissingen zijn op het moment onlosmakelijk met elkaar verbonden

Peter van den Berg, directeur AgroEnergy

Hoe is de situatie op de energiemarkt vandaag de dag?

'De spotprijzen voor gas zijn afgelopen periode gedaald. Dit komt doordat de voorraden in de Europese Unie vol zijn. En omdat de buitentemperatuur zacht is, is de verwachting dat dit ook tot de eerste week van november het geval blijft. Dat betekent niet dat we ervan uit moeten gaan dat een periode met lagere prijzen is aangebroken. We gaan nu namelijk voorzichtig de periode in waarbij we uit die voorraden moeten putten.

'Dat zie je ook al terug op de spotmarkt. Als je nu gas koopt voor morgen, betaal je ongeveer 30 tot 40 cent per kuub. Koop je gas voor november, dan zit je al op bijna 1 euro per kuub. Voor de verdere wintermaanden moet je rekening houden met prijzen rond of boven de 1,30 euro per kuub. Voor 2026 staat de prijs op ruim 40 cent per kuub.

'De prijs voor elektriciteit is sterk verbonden aan de gasprijs. Dat betekent dat de spotprijs voor elektriciteit nu ook op een lager niveau staat. In de elektriciteitsprijs speelt ook het aanbod van wind- en zonne-energie een grote rol. Hierdoor is het mogelijk dat de elektriciteitsprijs op het ene moment van de dag de 1.200 euro per megawattuur aantikt en enkele uren later negatief is.'

Maakt die volatiliteit het niet extreem lastig om ondernemerskeuzes te maken?

'Als ondernemer moet je rekening houden met structureel hogere prijzen dan in het verleden. We missen gas uit Rusland. En nu Nordstream 1 en 2 kapot zijn, zoals uit berichten blijkt, is het ook de vraag in hoeverre het aanbod vanuit dit land ooit weer op het oude niveau komt.

'Daarbij kunnen we onze eigen productie nog maar minimaal opkrikken. Wij hebben de productie in Groningen stilgelegd en Noorwegen zit al aan zijn maximum. Liquid natural gas (LNG), ofwel vloeibaar aardgas, lijkt dus onze enige optie. Maar dat is ook niet gratis. De kostprijs voor LNG ligt rond de 40 tot 45 cent per kuub. Maar ook Aziatische landen vragen om LNG. We bevinden ons dus op een aanbiedersmarkt en dan kun je niet anders dan betalen.'

De glastuinbouw is een van de sectoren die zwaar lijdt onder de hoge energieprijzen. Wat hoort u daarover terug vanuit uw eigen achterban?

'De glastuinbouw moet al sinds vorig najaar ingrijpende maatregelen nemen om de prijssituatie de baas te blijven. Veel telers hebben besloten komende winter niet of minder te belichten. Als al belicht wordt, wordt dat gedaan met ledlampen. Wij horen van veel glastuinders dat zij de overstap hebben gemaakt van SON-t-lampen naar ledverlichting. Het energieverbruik in de glastuinbouw is daardoor al met tientallen procenten gedaald.'

Met welke vragen komen glastuinders nu naar AgroEnergy toe?

'Je ziet dat het maken van teeltbeslissingen en energiebeslissingen niet meer zonder elkaar kunnen. Kortom: je kunt geen teeltstrategie bepalen zonder naar je energievoorziening te kijken, maar je kunt ook geen beslissingen op de energiemarkt nemen zonder je teeltstrategie in het achterhoofd te houden. Daarover praten we intensief met vrijwel al onze klanten. Zij willen bijvoorbeeld weten wat het beste moment is om energie in te kopen en welk effect dat heeft op hun bedrijfsstrategie.

'Wat daarin meespeelt, is het feit dat de energiehandel bijna is stilgevallen. Het lijkt op de situatie die de banken hadden in de kredietcrisis. De onderlinge kredietlijnen waren volgelopen, waardoor bedrijven een risico werden voor elkaar. Dat zie je nu ook. Er zijn al een aantal kleinere energiebedrijven omgevallen en de energiereuzen Uniper en EDF zijn respectievelijk door de Duitse en Franse overheid gered. En ik sluit niet uit dat dit er nog meer worden. Dat betekent dat de handelsmogelijkheden beperkt worden. En dat merkt de tuinder.'

Volgens voorzitter Adri Bom-Lemstra van Glastuinbouw Nederland is het versnellen van de energietransitie de enige uitweg uit deze crisis. Hoe kijkt u daarnaar?

'Wat de huidige situatie ons leert, is dat je niet afhankelijk wil zijn van energie en gas uit bronnen waar je niet van op aan kunt. Dat betekent dat LNG ook niet de ideale oplossing is. Nu vinden we Rusland het vervelendste jongetje van de klas, maar LNG komt uit Amerika en de Arabische wereld. Daar wil je ook niet van afhankelijk zijn. Dat betekent dat we minder gas moeten gebruiken. Een versnelling van de energietransitie is dan inderdaad de enige oplossing.'

Sommige tuinders geven aan dat het nu gunstiger is de WKK te laten draaien dan bijvoorbeeld de aardwarmtepomp. Klopt dat?

'Dat is inderdaad zo. En dat is niet goed. We zijn het paard achter de wagen aan het spannen. Daarom is Glastuinbouw Nederland ook druk in gesprek met de overheid over de SDE-subsidieregeling. Zolang die ertoe leidt dat aardwarmte veel duurder is dan WKK-warmte, blijven we deze situatie zien.'

Energiemanagement is nu dus heel belangrijk. Welke tips hebt u voor glastuinders?

'Steek je kop niet in het zand. Kijk realistisch naar je bedrijfsvoering en wat jij kan doen. Gelukkig volgen de meeste tuinders die route al. Ik heb veel bewondering voor hoe professioneel tuinders omgaan met de situatie.

'En verder is het belangrijk dat je rekening blijft houden met de structurele veranderingen die plaatsvinden op de energiemarkt. Ik geloof in de rol van de WKK, ook de komende jaren. Alleen dan wel voor minder uren in het jaar. We gaan de WKK aanvullen met andere warmtebronnen, zoals geothermie of aquathermie.'

Hoe ziet de toekomst van de tuinbouwsector eruit?

'Ik verwacht dat de echte winterteelt, dus de belichte teelt van glasgroenten, de komende jaren meer naar Zuid-Europa en Noord-Afrika verschuift. In Nederland kunnen we momenteel niet meer produceren voor een prijs die acceptabel is voor de supermarkt. En in hoeverre die teelten de komende jaren terugkomen, weet ik niet.

'Een ding maakt de huidige situatie wel duidelijk: de glastuinbouw weet als geen andere sector snel in te spelen op prijsomstandigheden. Dus we moeten zo efficiënt en effectief mogelijk toe naar een duurzame energiemix in de glastuinbouw. Dat is goed voor onze positie op de afzetmarkt en de maatschappelijke acceptatie. Als we dat tegen een kostprijs kunnen doen die vergelijkbaar is met andere landen in onze klimaatzone, ga ik ervan uit dat de vraag naar tuinbouwproducten overeind blijft.'