ZuivelNL: stapeling beleid bedreigt voortbestaan melkveebedrijven

Dat komt volgens de partijen die vertegenwoordigd zijn in ZuivelNL doordat er sprake is van stapeling van beleid. Naast de stikstofplannen heeft de sector te maken met het wegvallen van derogatie, grondgebondenheid, klimaatdoelstellingen, doelstellingen voor waterkwaliteit en het mestbeleid. Alles bij elkaar is de impact van het beleid op de sector groot.

ZuivelNL is de ketenorganisatie van de zuivelsector met als leden Dutch Dairymen Board, LTO Nederland, Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV), Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO). Het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) is kandidaat-lid.

In de factsheet zijn de uitkomsten van bestaand onderzoek van onder meer Wageningen University & Research en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) opgenomen. Maar ook nieuw onderzoek van de Vereniging van Accountants en Belastingadviseurs (VLB) dat in opdracht van LTO Nederland is uitgevoerd. Er wordt onderscheid gemaakt in macro-economische gevolgen van het kabinetsbeleid en het effect op bedrijfsniveau.

30 procent krimp

Voor de macro-economische gevolgen kijkt ZuivelNL vooral naar onderzoek dat het PBL heeft uitgevoerd in aanloop naar het coalitieakkoord. Als gevolg van de stikstofplannen uit 2020, die nog onder landbouwminister Carola Schouten zijn ingevoerd, gaat PBL uit van een afname van 8 procent van de melkveestapel in 2030 ten opzichte van 2019. Door de voorgenomen stikstofplannen van het nieuwe kabinet wordt echter rekening gehouden met een krimp van de melkveestapel met 30 procent.

Doordat er minder melkvee komt, zal er 'substantieel minder melk' geproduceerd worden en daarmee daalt de economische waarde van de zuivelsector en de werkgelegenheid. Het verlies aan werkgelegenheid wordt door Wageningen Economic Research (WER) geschat op 35.000 arbeidsjaren. Die banen vallen vooral weg op boerenbedrijven zelf en de toelevering. Volgens WER komt het verlies van economische waarde uit op 1,9 miljard euro, uitgedrukt in bruto binnenlands product (BBP).

Minder melk

Een krimp van de melkveestapel heeft volgens de factsheet van ZuivelNL tot gevolg dat er in Nederland ongeveer 4,2 miljoen ton minder melk geproduceerd wordt op jaarbasis. Voor de zuivel verwerkende industrie kan dit waarschijnlijk voor de helft gecompenseerd worden met boerderijmelk uit het buitenland die in Nederlandse fabrieken verwerkt wordt. De krimp van de Nederlandse zuivelverwerking wordt daarmee waarschijnlijk gedempt tot 15 procent.

Bij de berekening van de daling van de Nederlandse melkaanvoer wordt uitgegaan van het gemiddelde niveau van melkgiftontwikkeling. ZuivelNL waarschuwt dat dit minder gunstig kan uitvallen bij extensivering van de melkveehouderijsector.

Verlies van derogatie

Op het niveau van een individueel melkveebedrijf heeft alleen al het wegvallen van de derogatie aanzienlijke economische gevolgen. VLB schat de extra kosten gemiddeld op 23.000 tot 28.000 euro per bedrijf. Dat komt door hogere kosten voor mestafzet enerzijds en extra aankoop van kunstmest ter compensatie anderzijds.

De impact van het verlies van derogatie wordt vooral bepaald door de intensiteit van een bedrijf en de grondsoort waarop geboerd wordt. De financiële impact is het grootst voor melkveebedrijven die op kleigrond zitten. Dat komt doordat bedrijven op klei extra kunstmest kunnen aanvoeren. Daar staat gemiddeld een hogere opbrengst tegenover. Op zandgrond is het omgekeerde het geval.

Druk op de mestmarkt

Op de mestmarkt zal extra druk komen te staan. Dat is in het nadeel van (intensieve) bedrijven die meer moeten gaan betalen voor hun mestafzet. Voor bedrijven die extensief zijn, heeft het verlies van derogatie waarschijnlijk het meest effect op de technische bedrijfsvoering waardoor zij met een andere kostenstructuur te maken krijgen. De bedrijfsomvang heeft niet zoveel impact op het financiële resultaat als gevolg van overheidsbeleid.

Ook de eis van grondgebondenheid gaat impact hebben op melkveebedrijven. Dat kan op twee manieren gerealiseerd worden door een melkveebedrijf. Dit kan door krimp van het aantal koeien, waardoor er minder melk geproduceerd wordt op hetzelfde areaal grond (scenario 1), of door uitbreiding van het areaal grond bij gelijkblijvende melkproductie (scenario 2). Allebei de scenario's kosten een melkveehouder geld. Bij scenario 1 neemt de kritieke opbrengstprijs van een kilo melk toe met 3 cent. Op jaarbasis komt een bedrijf hierbij 22.000 euro tekort.

Innovatie kost geld

In de notitie van ZuivelNL wordt benoemd dat ook innovatie geld kost. Uit de berekening blijkt dat veel melkveehouders onvoldoende liquiditeit hebben om de innovaties te bekostigen en dat hiervoor dus gerichte overheidssubsidies nodig zijn. Daarnaast is het belangrijk dat innovaties voor de lange termijn worden erkend.