Passies voor biodiversiteit, bier en boerderijwinkel komen samen

‘Heb je de bijenkasten op het erf gezien?’ Met een glimlach begint melkveehouder Peter van den Pol uit Ruinerwold over de nieuwste aanwinst op het bedrijf. Hij wijst naar een grote koepel van wilgentakken die als een windscherm om twee bijenkasten is gezet.

Op dat moment hult een professionele imker zich net in haar witte pak om de bijenpopulatie te controleren. De bijen zwermen zoemend om haar heen.

‘Mooi hé? Dat zie je niet vaak op een melkveebedrijf, toch?’, zegt de Drentse veehouder bescheiden. Hij is een van de ruim 350 melkveehouders die meedoen aan het Beter voor Koe, Natuur en Boer-programma. Het is 4,5 jaar geleden opgezet door supermarktketen Albert Heijn (AH) en zuivelbedrijf Royal A-ware. De melkstroom wordt onder andere verwerkt tot kaas en zuivelproducten en verkocht onder het AH-merk.

Van den Pol zit in de klankbordgroep en overlegt regelmatig met Royal A-ware en soms met AH. ‘Met elkaar spreken we nu over het vastleggen van koolstof in de bodem, hoe kunnen we dat meten? Als boeren hebben we veel invloed, maar geen zeggenschap.’

De bijenkasten zijn een initiatief van Royal A-ware en staan inmiddels bij een aantal melkveebedrijven om bij te dragen aan de biodiversiteit.

Op het erf van de familie van den Pol vind je verder een insectenmuur, ofwel insectenhotel. ‘Dit kleine exemplaar maakt niet meteen het verschil, hoor’, geeft de melkveehouder aan. ‘Maar het staat voor de duurzame aanpak van het programma.’

Biodiversiteit

Biodiversiteit is een belangrijk onderdeel van het programma. Alle melkveehouders dienen bijvoorbeeld 10 procent van hun areaal in te richten als kruidenrijk grasland.

Het melkveebedrijf is niet de enige trots van de familie Van den Pol. Sinds een half jaar runt zoon Nick, samen met zijn vriendin Rosa van Vliet, een winkel in Ruinerwold. In plaats van een boerderijwinkel op te richten op hun afgelegen melkveebedrijf, brachten ze het platteland naar de dorpskern. ‘Je bent jong en kijkt om je heen naar de mogelijkheden voor ontwikkeling’, zegt Nick van den Pol.

Van den Pol studeerde aan Wageningen University & Research, werkte een aantal jaren bij een commercieel bedrijf in de agrarische sector en zit inmiddels in maatschap met zijn ouders. Hij wil op termijn graag het melkveebedrijf overnemen, maar een tweemansbedrijf met 180 koeien ziet hij niet zitten.

Grapje

Toen er in de dorpskern een flink warenhuis leeg kwam te staan, aarzelde het jonge stel geen minuut. ‘Het begon met een grapje’, weet Van den Pol zich nog goed te herinneren. Maar inmiddels is het een levendige verswinkel met keuken, brasserie en bierbrouwerij. Hier bieden ze dagbesteding aan mensen met een verstandelijke beperking en kwetsbare ouderen. Een zorgtak op de boerderij opzetten viel voor hen af, omdat er al veel zorgboerderijen in de regio zijn.

Het pand is mooi ingericht. Meerdere koel- en vrieskasten staan zachtjes te snorren. Ze liggen bomvol verse streekproducten zoals kaas, zuivel en vlees.

Van Vliet komt achter de toonbank vandaan. Een hartelijke ondernemer met een achtergrond in de zorg. ‘Welkom in onze verswinkel Het Ambacht’, zegt ze. Met veel enthousiasme geeft ze een rondleiding door het bedrijf. Het is ruim opgezet met een flinke ruimte waar de deelnemers kunnen werken. ‘Ze zijn van a tot z bij het proces betrokken. Vanaf het inpakken van producten tot aan de verkoop.’ Haar vriend vult aan: ‘En soms neem ik wat jongens mee naar de boerderij. Dat vergeten ze nooit meer.’

Takenverdeling

De ondernemers hebben de taken onderling goed verdeeld. Van den Pol is vooral verantwoordelijk voor de inkoop van producten en de financiële administratie en Van Vliet organiseert alles rondom de zorg. Denk aan het opzetten van de zorgplannen, gesprekken met ouders en andere administratieve zorgtaken. Ze hebben in totaal vijftig deelnemers en werken dagelijks met drie begeleiders en twee winkelmedewerkers.

In de winkel draaien ook de moeders van het stel mee. En elke vrijdag is Van den Pols vader te vinden in de bierbrouwerij. Van den Pol neemt dan het werk op de boerderij over.

De twee bedrijven staan los van elkaar, want een melkveebedrijf moet zelfstandig kunnen draaien, vinden de ondernemers. Maar ze zijn wel nauw verweven. Zo verwerken ze hun eigen boekweit als pannenkoekenmeel in de winkel. Ook verkopen ze hun eigen rundvlees.

Groene stroom

In de verswinkel leggen Van den Pol en Van Vliet de bezoekers graag uit wat ze zoal doen om een duurzaam melkveebedrijf te runnen. Zo hebben ze vorig voorjaar geïnvesteerd in 270 zonnepanelen, daarmee zijn ze ruim zelfvoorzienend in groene stroom.

Groene stroom is overigens ook een voorwaarde van het Beter voor-programma. Voor koecomfort gelden er eveneens eisen: de ligbedden moeten zacht zijn, elke diergroep beschikt over een koeborstel en jongvee tot een leeftijd van 4 maanden (groepshuisvesting) dient op stro te staan.

Aan veel maatregelen voldeed het bedrijf al. ‘Dit programma past daarom ook bij ons. Het geeft een goed gevoel om voor zo’n duurzaam huismerk te produceren. We zijn gegarandeerd van afname en hebben langetermijnafspraken gemaakt’, vertelt Van den Pol.

Graslandgebonden

Een van de voorwaarden is verder dat het bedrijf graslandgebonden is; maximaal 2,5 GVE en 18.000 kilo melk per hectare. Op het bedrijf van Van den Pol zit het met die extensieve bedrijfsopzet wel goed. Ze melken 120 koeien op zo’n 66 hectare grond en pachten daarnaast nog 24 hectare natuurgrond.

Maar eerlijk is eerlijk. Het lijkt het alsof de familie nauwelijks moeite hoefde te doen voor het Beter voor-programma. Komt die 5 eurocent meerwaarde hen dan zomaar aanwaaien? Zeker niet. De grootste hobbels die de veehouders moesten nemen, zijn weidegang (ook voor jongvee), een verbod op ploegen en een aangepast rantsoen.

Peter van den Pol: ‘We moesten onze koeien weer leren grazen en dat viel niet mee. Het duurde een paar jaar voordat ze optimaal konden grazen.’ De familie weidt volgens het principe van het Nieuw Nederlands Weiden. Hierbij verdeel je een weideblok in zes tot zeven gelijke percelen. Elke dag grazen de koeien op een ander perceel en na zes tot zeven dagen zijn ze weer terug op het eerste.

Ploegverbod

Het ploegverbod was een andere uitdaging. Bij een kwalitatief slecht grasperceel konden de ondernemers voorheen terugvallen op wisselbouw met mais of voederbieten. ‘Nu moeten we heel scherp zijn op het behoud van een goede zode. Het is een reële zorg of we onze percelen ook over tien jaar nog productief kunnen houden’, stelt Van den Pol.

Via de werktuigbouwvereniging huren de melkveehouders vaak een graslandverzorgingsmachine voor 10,50 euro per hectare. Eventuele molshopen trek je daarmee plat, onkruid wordt verwijderd, je kunt ermee doorzaaien en de bodem wordt aangedrukt met een cambridgerol.

'Huren vaak veel voordeliger'

Ook andere machines, zoals de hark, mestwagen en kipper, worden gehuurd via de vereniging. ‘We rekenen investeringen goed door. Huren blijkt vaak veel voordeliger. Een hark van 15 meter kost nieuw al snel 60.000 euro, maar als we ‘m huren zijn we voor 8 euro per hectare klaar’, geeft Van den Pol aan.

Verder moesten de veehouders het rantsoen aanpassen. Het Beter voor-concept eist alleen gmo-vrij voer uit 27 EU-landen. Van den Pol: ‘We hebben soja uit het rantsoen verwijderd en voegden raapzaadschroot toe. Ook voeren we nu vlog-krachtvoer. Dit kost 0,5 tot 1 cent per kilo meer dan een gangbaar basisbrok.’ Op jaarbasis is dit een extra kostenpost van grofweg 12.000 euro.

Groeien als persoon

De deelname aan het Beter voor-concept geeft samen met de winkel, dagbesteding, brasserie en brouwerij veel kleur aan het leven van de familie. Iedereen kan zijn of haar passie kwijt. Moeder Jeanet ziet haar familieleden dan ook groeien als persoon. ‘Het is mooi hoe Nick omgaat met de jongens uit de dagbesteding. Hij heeft een zorgzame kant die anders niet snel aan de orde zou komen. We benutten onze andere capaciteiten nu meer.’

Peter van den Pol begint te glimlachen bij het idee dat hij op zijn oude dag vaker in de bierbrouwerij te vinden zal zijn. ‘Zo zie je maar, we zijn allemaal met ontzettend leuke uitdagingen bezig.’