Uit de bubbel stappen levert stadsboerderij en ronde stal op

De stadsboerderij ligt tegen de Deventer wijken Schalkhaar en De Vijfhoek aan. Vandaar dat de keuze viel op deze tak. De boerderij die wordt gekenmerkt door een imposante ronde stal moet een pleisterplaats worden voor jong en oud, waar kinderen kunnen spelen en de ouders even kunnen ontspannen.

‘Voor vertier voor het gezin moet je hier best een eindje rijden. We zijn er daarom van overtuigd dat dit een strategisch goede plek is’, zegt Christian Klein Koerkamp.

Naast de mens- en koevriendelijke ronde stal, biedt de naastgelegen en inpandige winkel een assortiment Sallandse producten. Topattractie is het door Sanne Klein Koerkamp geproduceerde roomijs. De winkel biedt daarnaast ook producten van collega-boeren uit de regio.

Het eigen biologische rundvlees, het varkensvlees van Piggy’s Palace en de kaas vonden op Hemelvaartsdag al gretig aftrek bij de honderden bezoekers die de opening bezochten. De kaas is ook van eigen melk en wordt geproduceerd door Kaasboerderij Heileuver uit het nabijgelegen Dalmsholte.

De ronde stal, door Christian Klein Koerkamp omschreven als een ‘etalage’ voor de melkveehouderij, en de winkel zijn het resultaat van een proces dat zeven jaar duurde. De grond waarop het nieuwe bedrijf staat, is ooit door de gemeente Deventer gekocht voor de bouw van een industrieterrein.

Doorgang gevonden

Het industrieterrein ging door protesten niet door. Toen ook andere plannen, waaronder een bungalow- en safaripark, op bezwaren uit de omgeving stuitten, kon de familie samen met de gemeenschap nieuwe plannen maken voor de beschikbare 65 hectare.

Oorspronkelijk zou het hele bedrijf worden verplaatst naar de nieuwe locatie. Dat kon niet vanwege de beschikbare stikstofruimte. Vandaar dat nu op twee plaatsen wordt gemolken. 95 biologische melkkoeien op het ‘oude’ bedrijf in Lettele en 36 op Heerlijkheid Linde, 2 kilometer verderop in Schalkhaar. Wel gaan de ondernemers en hun vier kinderen verhuizen naar de nieuwe locatie. Voor de boerderij in Lettele is iemand aangenomen.

Product blijft in de buurt

‘We mogen hier in de ronde stal 56 koeien melken, maar voorlopig houden we het bij 36’, zegt Christian Klein Koerkamp. Daarmee illustreert hij de verandering die hij en zijn vrouw als ondernemers doormaakten. ‘We wilden uit die bubbel stappen van alsmaar groeien en meer koeien melken. Onze melk ging de hele wereld over, maar daar haal je geen waardering uit. Het is veel mooier als je product in de buurt blijft. Deze locatie leent zich daarvoor.’

Bij de overname van het familiebedrijf waren de ondernemers wel een financiële verplichting aangegaan. ‘Ik wil ook graag melkveehouder blijven en met dieren werken. Het werkplezier hangt voor mij daarbij niet af van de omvang van het bedrijf. Het gaat mij om de menselijke maat en wat hier in het coulisselandschap past.’

De nieuwe visie betekende onder meer dat er bij de stadsboerderij geen ligboxenstal kwam. Die is efficiënt, maar het maatschappelijk draagvlak ervoor neemt af, merkt Klein Koerkamp. Ook als etalage voor de melkveehouderij wil hij vooroplopen. ‘We hebben een open bedrijfsvoering. De mensen mogen alles zien. Het hele proces van koe naar melkrobot tot de ijsmakerij is hier te volgen.’

Zandbodem in stal

De ronde stal is voorzien van een zandbodem waarin de urine van de koeien wegzakt tot in de kelder. Die urine wordt verdund gebruikt om het land na de eerste snede te bemesten. De mest wordt dagelijks machinaal uit het zand gezeefd. ‘Ik heb een potstal overwogen, maar hierop liggen de koeien schoner en droger’, stelt Klein Koerkamp.

En verder groeien naar die 56 koeien? ‘Dat is voor de nieuwe locatie wel het maximum. We kunnen beter onze activiteiten verbreden dan twintig koeien extra melken. Dat levert meer op en is leuker.’ Klein Koerkamp vertelt dat hij is ‘wakker geschud’ en nu meer met een burgerbril dan met een landbouwbril naar zijn bedrijf kijkt. ‘Dan zie je dat je klanten behoefte hebben aan andere dingen.’

Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de ruimtes voor vergaderingen of familiebijeenkomsten. De eerste aanvragen voor kinderfeestjes zijn al ontvangen. De ondernemer gaf al rondleidingen aan scholen, waaronder agrarische opleidingen.

‘Die jongeren snappen niet dat we niet meer koeien willen melken. Dan leg ik uit dat we inzetten op schaalverkleining en spreiding van onze activiteiten. Ik wil laten zien dat het buiten de gebaande paden ook prima ondernemen is’, aldus Klein Koerkamp.

Het bedrijf is sinds een jaar biologisch. De melk wordt geleverd aan Eko Holland, minus wat nodig is voor de ijsmakerij en kaasboerderij. De koeien leverden door de twee omschakeljaren 2.000 liter minder melk. De familie ontving de gangbare melkprijs, maar met een hogere kostprijs. En de bodem moest het opeens zonder kunstmest doen.

Klein Koerkamp weet het treffend te omschrijven: ‘De bodem was gewoon verslaafd en moest ‘cold turkey’ afkicken van kunstmest. En dan kregen we er ook die droge zomer overheen. Als je aan het maaien bent en er komt bijna geen gras vanaf, is dat wel de ultieme test voor een ondernemer.’

Door zware periode

Dankzij de financiering van ABN Amro en het Investeringsfonds Duurzame landbouw kwamen de ondernemers door deze zware periode. De steun van Stichting IJssellandschap en lokale partners die vertrouwen hebben in het project, hielp ook mee.

Geluk speelt ook een rol. Twee weken voor het stikstofarrest van de Hoge Raad dat een einde maakte aan de Programma Aanpak Stikstof-regeling, kreeg het nieuwe bedrijf een onherroepelijke Natuurbeschermingswet-vergunning. Het andere bedrijf staat er ook goed voor en kan tot vijftien jaar mee.

De melkprijs is nu hoog. Klein Koerkamp verwacht dat de biologische melkprijs stabieler zal zijn. Het verbouwen van kwalitatief goed biologisch voer geeft wel uitdagingen. Het bestrijden van onkruid is lastiger, maar de teelt van 10 hectare mais is goed verlopen. Al was er wel vraatschade door kraaien die zich tegoed deden aan de jonge plantjes. ‘Nu, in het derde jaar na de omschakeling, geeft de bodem weer prima opbrengsten.’

Genoeg opbrengsten

In principe leveren de 130 koeien op beide locaties genoeg opbrengsten om van te leven. Wel wordt het dan wat karig, erkent de ondernemer. ‘Voor financiering vanuit het Investeringsfonds Duurzame Landbouw moet je gedegen marktonderzoek doen en aan bepaalde voorwaarden voldoen. De rente is laag, 1 procent, dus die is goed te dragen.’

De winkel en ontvangsten moeten jaarlijks wel een paar ton extra opleveren om het bedrijf verder te ontwikkelen, vervolgt Klein Koerkamp. ‘En dat betekent niet per se meer koeien, misschien wel minder.’

De melkveehouder heeft een advies aan collega’s die voor een transitie staan of overwegen een andere weg in te slaan: investeer in het ontwikkelen van je plannen. ‘Wij hebben er jaren over gedaan om tot een uitgewerkt plan te komen. Dat had sneller gekund als we iemand hadden aangenomen om het bedrijf deels te runnen. Dan hadden we meer tijd gehad om meer soortgelijke bedrijven te bezoeken en misschien eerder afstand genomen van onze oude bedrijfsvoering.’

Bij drie multifunctionele bedrijven hebben de ondernemers een dag meegelopen. Want hoe is het om in een winkel te staan? ‘Dat kost geld en tijd, je rijdt overal naartoe. Wees bereid om daarin te investeren. Dan krijg je het bedrijf dat bij je past’, stelt Klein Koerkamp.

Voor de familie betekent de transitie van het bedrijf dat er nu vijftien parttimers in dienst zijn. Dat vraagt veel organisatie. ‘We zijn van een man-vrouwmaatschap naar een groot bedrijf gegaan. Het geeft meer zorgen, maar ook voldoening en meer slagkracht.’

Het bedrijf kan nu meebewegen met het beleid en de maatschappij, want er is geïnvesteerd in flexibiliteit, verklaart Klein Koerkamp. ‘In de nieuwe stal kunnen ook andere dieren staan en op het land kunnen we bij wijze van spreken soja telen.’

Je moet goede ideeën niet voor jezelf houden, stelt de veehouder. ‘Dan krijg je de mensen om je heen die je verder kunnen helpen.’