Is een appelschijfje fruit? Den Haag zoekt het uit

De btw op groente en fruit gaat naar 0 procent. Dit is een van de uitkomsten van het Coalitieakkoord 2021-2025 dat onder de naam 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' in december is gepresenteerd. De prijsmaatregel is onderdeel van een pakket dat de consumptie van gezonde voeding moet stimuleren en van ongezonde voeding ontmoedigen.

Vorige week maakten staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en staatssecretaris Marnix van Rij van Fiscaliteit en Belastingdienst in een brief aan de Tweede Kamer bekend dat de afschaffing van de btw op groente en fruit zeker niet voor 2024 zijn beslag krijgt. De reden: voor de btw bestaat nog geen definitie van groente en fruit en de afbakening ervan 'is een puzzel'.

Veel varianten

Volgens de staatssecretarissen zijn er veel varianten van groente en fruit die in meer of mindere mate gezond zijn en in meer of mindere mate door consumenten en ondernemers als groente en fruit worden gezien. Dat maakt het moeilijk.

'De definitie die juridisch het meest geschikt is, is niet noodzakelijkerwijs ook de definitie die het sterkst leidt tot bevordering van de volksgezondheid of het best hanteerbaar is voor de praktijk en vice versa', stellen de bewindslieden.

Er is dus werk aan de winkel en in dit geval voor onderzoekers. Een extern bureau mag gaan uitpuzzelen wat een effectieve en werkbare definitie is van groente- en fruitproducten. Daarna wordt deze omschrijving getoetst op 'onder meer juridische houdbaarheid, doeltreffendheid, doelmatigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid', laten Van Ooijen en Van Rij weten.

Schijf van Vijf

Volgens beide staatssecretarissen vormt het gezondheidsperspectief het beginpunt van het onderzoek. Uitgangspunt is de Schijf van Vijf. In ieder geval komen onbewerkte verse groente en diepvriesgroente zonder toegevoegd zout of suiker en onbewerkt fruit, vers en diepvries voor de btw-verlaging in aanmerking. Eventueel kunnen bewerkte groente en fruit zonder toegevoegd suiker of zout in aanmerking komen.

Het kabinet wil dat het onderzoek ook duidelijk maakt wat de precieze betekenis van 'onbewerkt' is. 'Wassen, schillen, snijden en verpakken zijn in zekere zin ook bewerkingen, maar van een andere orde dan bijvoorbeeld het toevoegen van zout aan een product', staat in de brief aan de Tweede Kamer. De strekking van het woord moet werkbaar zijn voor ondernemers, de belastingdienst en de douane en begrijpelijk voor burgers.

Fiscale neutraliteitsbeginsel

Een andere afweging van het kabinet om het onderzoek te starten, vormt het fiscale neutraliteitsbeginsel. Dit basisprincipe schrijft voor dat producten die vanuit consumentenoogpunt inwisselbaar zijn, dezelfde btw-behandeling krijgen. Een product dat strikt genomen niet onder de gekozen definitie van groente en fruit valt, maar wel ermee vergelijkbaar is, kan mogelijk worden 'meegetrokken' in het nultarief. Van Rij vreest juridische procedures op grond van het neutraliteitsbeginsel, als de definitie niet exact wordt afgebakend.

De invoering van het nultarief moet doeltreffend zijn, is een ander argument om het externe bureau in te schakelen. Werkt de verlaging van het btw-tarief door in de consumentenprijzen en wat is het effect op de consumptie van groente en fruit? Op deze vragen willen beide ministeries ook antwoorden, voordat zij daad bij woord voegen.

Naar de laatste vraag is al vele malen speurwerk verricht, onder andere door GroentenFruit Huis. 'Uit onderzoeken weten we dat prijsprikkels zorgen voor een hogere aankoop', zegt directeur Janine Luten van GroentenFruit Huis. 'Daarnaast hebben wij eerder een consumentenonderzoek onder duizend consumenten laten uitvoeren waarin bijna 70 procent denkt dat prijsmaatregelen helpen om de gezonde keuze te stimuleren.'

Vertraging

Luten noemt het jammer dat er weer een onderzoek komt. Dat zorgt voor vertraging. 'Bovendien is wat ons betreft de definitie van groenten en fruit duidelijk en is zo'n onderzoek niet nodig.' In de Richtlijnen Schijf van Vijf van het Voedingscentrum, waarvan de laatste editie in 2020 is verschenen, staat omschreven wat onder de noemers groente en fruit valt. Het Voedingscentrum wordt voor 100 procent gefinancierd door de overheid.

Globaal zien de richtlijnen fruit als fruit als het vers en diepvries in onbewerkte toestand is en bewerkt in de vormen gepureerd zonder toegevoegde suiker, gedroogd zonder toegevoegde suiker en in blik of glas op niet-geconcentreerd sap. De noemer groente omvat alle onbewerkte verse groenten en diepvriesgroenten en blikgroenten, gedroogde groenten en gepureerde groenten, alle drie zonder toegevoegd zout en suiker.

Zo snel mogelijk

Omdat veel zaken al duidelijk zijn, pleit de directeur van GroentenFruit Huis voor een eenvoudige toepassing van de btw-verlaging die het liefst zo snel mogelijk kan worden uitgevoerd.

'Door de stijgende inflatie wordt de aankoop van gezonde groenten en fruit niet gemakkelijker gemaakt. Juist bij de doelgroep die het al niet eenvoudig heeft – met een lage sociaaleconomische status – zien we dat de consumptie van groenten en fruit nog verder achterblijft. Het zou wat ons betreft dus een goed signaal zijn als de overheid de btw-verlaging snel toepast', zegt Luten.

Een woordvoerder van het ministerie van Financiën laat desgevraagd weten dat de huidige btw van 9 procent op groente en fruit de staat jaarlijks zo'n 1 miljard euro in het laatje brengt. Aangezien er tussen de aankondiging van de btw-verlaging en de inwerkingtreding op zijn minst twee jaar zit, is de regering nog minimaal verzekerd van 2 miljard euro inkomsten via het nu nog geldende btw-tarief.