Wereldwijde samenwerking nodig om voedselcrisis te voorkomen

De huidige voedselcrisis stond hoog op de agenda van het World Economic Forum dat afgelopen week plaatsvond. De jaarlijkse top in het Zwitserse Davos had dit jaar het thema 'Geschiedenis op een Keerpunt'. Dat laatste valt zeker te zeggen over de dreigende hongersnoden in de wereld.

Niet alleen de oorlog in Oekraïne is daarvan de oorzaak, benadrukte onder meer Hanneke Faber, president-directeur Voedsel bij Unilever, ook de droogte als gevolg van de opwarming van de aarde bedreigt de voedselzekerheid in grote delen van de wereld.

Faber sprak in Davos tijdens een sessie over de crisis waarin de wereldwijde voedselsystemen verkeren. ‘Het laat zien dat het systeem faalt. Het is niet alleen de oorlog. Het klimaat dwingt ons ook om anders te produceren. We hebben meer hectares nodig en een grotere variatie aan gewassen.'

Met behulp van data zijn hongersnoden tegenwoordig goed te voorspellen, zegt Rajiv Shah, president van The Rockefeller Foundation. Dit Amerikaanse instituut stimuleert datagebruik en innovatie voor de verduuzaming van de landbouw en energievoorzieninging in ontwikkelingslanden. 'Het ergste moet nog komen. Augustus, september en oktober, dat worden de hongermaanden. We kunnen het voorkomen door alle hulp op die gebieden te richten, maar we falen daar elke keer in.'

Boer kan niet investeren

De sprekers, waaronder ook Theo de Jager, Zuid-Afrikaanse boer en voorzitter van de World Farmers Organisation (WFO), zijn het erover eens dat de lokale landbouwproductie in vooral de kwetsbare regio's omhoog moet. De Jager herkent die maatschappelijke reflex. ‘Die boeren hebben momenteel de middelen niet voor het dure zaaigoed, kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Voor de oorlog waren die prijzen al gestegen als gevolg van de coronacrisis. Ze denken wel drie keer na voor ze daarin investeren.'

Volgens Shah is er daarom een 'agressieve' humanitaire actie nodig van overheden met wetenschappers en innovatie om boeren te helpen hun productie te verhogen. 'Met de Alliantie voor een Groene Revolutie in Afrika (AGRA) hebben we 12 miljoen boeren bereikt die dankzij beter zaaigoed en kennisoverdracht hun opbrengst hebben weten te verhogen van 1,2 ton naar 2,5 ton per hectare. Daarop moeten we meer inzetten.'

De topmanager van Unilever kent eenzelfde voorbeeld uit de gangbare sojateelt in de VS. Een 5-jarige proef met honderd sojaboerenonder begeleiding van de Universiteit van Iowa toonde aan dat met duurzaam bodembeheer minder emissies en een hogere opbrengst mogelijk zijn. 'Het kan, het is geen hogere wiskunde, maar het heeft wel tijd nodig', aldus Faber.

Regeneratieve landbouw

Daarvoor is volgens haar wel een andere besteding van landbouwsubsidies nodig. Die zouden meer ingezet moeten worden op het stimuleren van regeneratieve landbouwmethodes. 'De transitie moet echt versnellen. Dat mis ik in de Fit For 55-strategie van de EU, dat gaat alleen maar over energie.'

Claire Akamanzi, een Rwandese polliticus en zakenvrouw, ziet welke stappen voorwaarts haar land in de afgelopen decennia heeft gemaakt. Na de genocide in 1994 verviel het land in een diepe economische en humanitaire crisis. 'Door de sterk gestegen voedsel- en grondstofprijzen dreigen we onze economische verworvenheden weer te verliezen. '

Volgens de Afrikaanse zakenvrouw is het verhogen van de lokale productie op het continent het juiste antwoord op de voedselcrisis. '60 procent van het vruchtbare land in de wereld ligt in Afrika, maar we zijn afhankelijk van de import van granen van elders. De vraag is hoe we meer land kunnen cultiveren en zelfvoorzienend worden.'

Afrikaanse voedselrevolutie

Boerenvoorman De Jager heeft zijn hoop gevestigd op het slagen van de Afrikaanse voedselrevolutie. Hij ziet onder jongeren een grote interesse in en toestroom naar de sector. ‘Voorwaarde is dat ze er wat aan kunnen verdienen. De huidige digitale hulpmiddelen brachten kennis over en toegang tot de afzetmarkten en daarmee een betere prijs. Breng daarom meer kennis naar de jeugd. We moeten de landbouw in Afrika moderniseren.'

Een belangrijke oorzaak is dat al 30 landen uit bescherming van de eigen bevolking een exportban op voedsel hebben ingevoerd. Dat wakkert de onzekerheid over de voedselvoorziening in andere landen aan, zegt Shah van The Rockefeller Foundation.

De Jager sluit zich daarbij aan 'Geen enkel land kan alleen consumeren wat het zelf produceert. Wij boeren moeten dat produceren waar we goed in zijn en waar onze grond en klimaat het meest geschikt voor is. Het is de wereldhandel die goed moet blijven functioneren. Voedsel, diesel en meststoffen mogen geen wapens zijn die dat blokkeren. Boeren zijn geen wetenschappers of politici. We praten over de consequenties Wij roepen onze leiders op om deze oorlog zo snel mogelijk te beëindigen.'

Gevluchte boerengezinnen

Vanuit zijn functie als WFO-voorzitter bezocht hij in Hongarije de gevluchte familieleden en gezinnen van Oekraïnse boeren. De boeren daar zijn ‘taai’, zegt hij.

‘Boeren zijn altijd de laatsten die een oorlogsgebied verlaten. Er is iemand die het vee moet voeren of moet zorgen dat irrigatie van gewassen aan de gang blijft. In Oekraïne gaan boeren met kogelvrije vesten het land op. Dat raakte me. Het toont het tragische lot van de boer in deze oorlog. Maar ondanks dat ze zelf voedsel en middelen tekort komen zorgt het feit dat ze aan het werk blijven wel voor stabilisatie in die regio’s.'

Met de ceo’s van grote agrarische concerns heeft de WFO recent afspraken gemaakt over de levering van zaaigoed en kunstmest aan Oekraïne. De Jager: ‘Als de oorlog straks voorbij is moet er wel een basis liggen voor de wederopbouw van het land.’