Voedselzekerheid weer hoog op agenda Europese Unie

De zorgen van Denormandie komen voort uit de verstoring van de aanvoer van landbouwgewassen als graan, mais en tarwe vanuit Oekraïne. Voor landen in Afrika en Azië kan dat op korte termijn al een bedreiging vormen.

Maar de Franse bewindsman heeft de steun van de meeste andere lidstaten, zo bleek na een ingelaste vergadering deze week van de EU-landbouwraad. Denormandie vindt dat internationale instanties als de FAO, Oeso en G7 nu al een analyse moeten maken van de wereldwijde voedselzekerheid.

Landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski ziet nog geen reden om het EU-landbouwbeleid te herzien. Volgens hem kan de ‘echte schade’ voor de wereldvoedselmarkt pas medio 2023 worden opgemaakt. Wojciechowski zegt dat het huidige beleid altijd aan nieuwe omstandigheden getoetst en beoordeeld, maar zijn eventuele aanpassingen pas op middellange termijn te verwachten.

Wojciechowski weerspreekt geluiden dat het Europese landbouwbeleid moet worden aangepast. ‘Ik denk niet dat het nieuwe GLB leidt tot een daling van de landbouwproductie. Integendeel, bepaalde maatregelen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling ervan.’

Nederlandse glastuinbouw

Ook verschillende EU-landbouwministers, onder wie de Duitse Cem Özdemir en de Nederlandse Henk Staghouwer, zitten op die lijn. Na het landbouwoverleg zei Staghouwer nog niet te vrezen voor voedseltekorten in Nederland. Wel wees hij op de glastuinbouw die kwetsbaar is voor een afsluiting van het Russische gas.

De minister verwerpt suggesties, zoals gedaan door GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver, om nu al te beslissen welke gasgrootgebruikers mogelijk hun gebruik moeten gaan verminderen.

Niet alleen in de landbouwraad maar ook in het parlement staat het onderwerp door de inval van Rusland hoog op de agenda. Volgens de Europese topambtenaar Michael Scannell heeft de Russische expansiedrift nu en in de toekomst grote gevolgen voor de land- en tuinbouw.

De landbouwcommissie in het Europees Parlement kwam deze week in een spoedzitting bijeen naar aanleiding van de Russische inval. Scannell praatte de EU-parlementariërs bij over de ontstane situatie. Volgens hem moet de Europese Unie zich voorbereiden op een landbouw en voedingsindustrie zonder import van gas, olie en grondstoffen als graan en kunstmest uit Rusland.

Boer-tot-bordstrategie

De Nederlandse Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (SGP) vroeg de Europese Commissie om steunpakketten ‘voor de meest getroffen sectoren’. Ruissen vroeg ook de boer-tot-bordstrategie te heroverwegen nu Europa moet werken aan volledige voedselzelfvoorziening.

Andere Europarlementariërs, zoals de Duitse Martin Häusling (Die Grünen), pleitten voor een versnelling van de transitie naar een eigen duurzame energievoorziening en een landbouw zonder kunstmest.

De Europese Unie, Verenigde Staten en Groot-Brittannië hebben naast persoonlijke sancties aan het Russische regime ook exportbeperkingen ingevoerd. Deze beperkingen gelden onder meer voor voertuigen die ook kunnen worden ingezet bij de (ondersteuning van) oorlogsvoering. Denk aan trekkers, kranen, shovels en vorkheftrucks.

Het schrappen van zeven Russische banken uit het internationale betalingssysteem Swift legt de export van fruit, groenten en bloemen naar Rusland vrijwel stil, omdat betalingen zo goed als onmogelijk worden.

Vragen over sancties

Woordvoerder Michel van der Maas van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland zegt dat er dagelijks zo’n vijftig vragen binnenkomen over de sancties. Ondernemers willen onder meer weten wat ze nog wel of niet mogen exporteren, anderen uiten hun zorgen over betalingen vanuit Rusland.

Vrijwel alle leden van de landbouwcommissie van het Europees Parlement steunen de sanctiemaatregelen van de Europese Commissie tegen het regime van de Russische president Vladimir Poetin. Ze erkennen dat ook de EU-lidstaten en -burgers bereid moeten zijn daarvoor een prijs te betalen.

‘De sancties tegen Russische banken en bedrijven worden ook door EU-burgers en bedrijven gevoeld. Wij merken het in onze portemonnee en betalen ervoor in euro’s, maar de Oekraïners ondervinden het aan den lijve en betalen met hun levens’, memoreerde voorzitter Norbert Lins van de Europese landbouwcommissie.

Consultant Van Dooren: 'Terug naar overlevingsrantsoen'

Wat zijn de berichten die u hoort van uw contacten?

‘Ik beschouw deze mensen als vrienden. Zij leven nu met de dag. De meesten zitten thuis op het platteland of in een schuilkelder. Verder ligt alles stil. Sommige mensen zitten 23 uur per dag in de schuilkelder en komen er alleen uit om eten te halen. Ze maken zich zorgen over familieleden in het leger en over collega’s die in Charkov wonen.

‘De rundveespecialisten zitten in een speciale appgroep. Ze hebben met elkaar een meldplicht afgesproken: elke ochtend even melden dat je nog leeft… Ik heb ook begrepen dat veel personeel wegblijft. Die melden zich af omdat ze molotovcocktails gaan maken.’

Hoe gaan ze daarmee om op de agrarische bedrijven?

‘De Oekraïners hebben zorgen over zowel de korte als de lange termijn. Naast het oorlogsgeweld maken ze zich zorgen om de continuïteit van het bedrijf. Kunnen ze melk afleveren aan de fabriek? Staat de fabriek er nog? Rijdt er een melkwagen? In zijn algemeenheid is het niet mogelijk de melk naar de fabriek te vervoeren. Ze brengen de melk naar het dorp om uit te delen, ze voeren het terug aan de koeien of ze moeten het laten weglopen.

‘De ondernemers hebben het rantsoen teruggeschroefd van productie- naar overlevingsrantsoen. Ze willen zo zorgen dat hun koeien gezond blijven. Tegelijkertijd komt het zaaiseizoen eraan. Het is de vraag of ze over voldoende zaaizaad en kunstmest kunnen beschikken.’

Hoe ziet de land- en tuinbouw eruit in Oekraïne?

‘De sector in Oekraïne is heel anders dan in Nederland. Je hebt hier heel kleine en heel grote bedrijven. Bij de kleine bedrijven moet je denken aan een paar koeien, een stuk of zeven varkens en wat kippen. Dat noemen ze backyard farming.

‘Daarnaast zijn er nog kleinere en grotere privé-ondernemingen met honderd tot vijfhonderd koeien en ook agrarische holdings met vijfhonderd tot ook wel vijftienduizend koeien en bijvoorbeeld 200.000 hectare land. Het zijn grote bedrijven waar managers op zitten die amper weten dat ze koeien hebben. Die besturen op cijfers. Dat is op zich niet erg, want het kunnen goede managers zijn. Maar het gaat compleet anders dan wij gewend zijn.’

Is die sector in ontwikkeling?

‘De land- en tuinbouw in Oekraïne is de laatste jaren enorm geprofessionaliseerd. Wij brengen de Nederlandse knowhow naar Oekraïne. Er is veel geïnvesteerd in stallen. Een aantal melkveehouders heeft echt ontdekt hoe koeien moeten worden gehouden zodat ze 30 en zelfs ook 40 liter melk kunnen geven.’