Steeds meer burgers investeren in boerengrond

Landbouwgrond in Nederland is peperduur en schaars. Voor veel agrarisch ondernemers is dat een groot obstakel bij het extensiveren van hun bedrijf. Vanuit de wens om die transitie te bespoedigen, de biodiversiteit te herstellen en burgers meer bij de voedselproductie te betrekken, ontstonden in de afgelopen jaren verschillende ideële beleggingsinitiatieven. Deze snelgroeiende beweging verbindt burgers via hun spaargeld met de grond waarop hun voedsel wordt verbouwd.

'Als individu landbouwgrond aankopen is onmogelijk, maar gezamenlijk lukt dat wel', zegt Frank Remerie, mede-oprichter en voorzitter van Land van Ons. In de gemeente Warnsveld, aan de rand van de Achterhoek, heeft het initiatief landbouwgrond aangekocht om daar samen met boeren de biodiversiteit te herstellen. En dat is broodnodig, zegt Remerie.

Burgercoöperatie Land van Ons heeft het ambitieuze doel om 15 procent van het Nederlandse landbouwareaal te verwerven. Remerie: 'Door monocultuur en alsmaar intensievere landbouw is een groot deel van onze biodiversiteit verloren gegaan, zelfs verrommeld.'

De coöperatie telt elf percelen waarop het eeuwenoude landschap, dat vroeger beeldbepalend was, wordt hersteld. 'Vroeger hadden we onze biodiversiteit juist te danken aan het agrarische landschap. Bomen, houtwallen en heggen waren ontzettend belangrijk', legt Remerie uit. 'Het legt CO2 vast en is een biotoop voor planten en dieren, maar dat is gaandeweg verdwenen.'

Ook Geert van der Veer ervaart dat. Hij is oprichter van Herenboeren Nederland, een groeiende beweging die aantoont dat het Nederlandse landbouwsysteem anders, beter en duurzamer moet. 'Dat systeem is gericht op geld verdienen en gaat ten koste van de biodiversiteit en bodem.'

Verspreid over Nederland

Vijf jaar geleden begon Van der Veer zijn eerste boerderij in zijn woonplaats Boxtel. Nu zijn er al elf lokale coöperaties actief, verspreid over heel Nederland. Deze worden geheel gefinancierd door burgers die gezamenlijk eigenaar zijn van de grond waarop een ingehuurde boer voedsel produceert.

'We kunnen niet ontkennen dat er een nieuwe beweging gaande is', geeft Van der Veer aan. 'We laten hiermee zien dat, door een ander bedrijfsmodel in te voeren, voedsel met deze kwaliteit goedkoper kan.’

Van der Veer heeft geen commentaar op het gangbare landbouwsysteem. ‘Verre van dat. Het is lastig om daarvan los te komen. We willen een systeem ernaast zetten en de verbinding opzoeken, zodat we iets nieuws kunnen creëren in de sector. We hebben elkaar heel hard nodig.’

Land van Ons is twee jaar bezig. Vooral het aantal deelnemers groeit hard, zegt Remerie. 'In het eerste jaar kochten we ruim 50 hectare en in het tweede jaar verdubbelde we die aankoop. De verwachting is dat we dit jaar voor zo’n tien miljoen euro aan nieuwe grond gaan aankopen. Nu zijn we nog een paar druppeltjes. Maar als we bewustzijn willen creëren bij burgers om andere producten te gaan kopen, dan is eigenaarschap heel belangrijk. Het haalt de vrijblijvendheid eraf.'

Achttienduizend burgers hebben zich aangesloten bij de coöperatie. 'Het zijn mensen die de noodzaak inzien van een verandering. Ze vinden dat het anders moet, hebben geen zin om op de politiek te wachten en nemen daarom het heft in eigen handen.' Remerie denkt ook dat sommige mensen zich machteloos voelen bij de teloorgang van de biodiversiteit. 'Er gebeurt niks. Het probleem is al vijftig jaar bekend, maar maatregelen nemen, ho maar.'

In januari startte het initiatief Aardpeer een tweede obligatieuitgifte, Samen voor Grond. Hierbij kunnen particulieren bedragen vanaf 500 euro voor vijf of tien jaar investeren. Aardpeer koopt niet-biologische grond en verpacht die voor een reële prijs aan biologische boeren. Aanleiding voor dit initiatief waren de hoge grondprijzen.

Opbrengsten versus waarde van grond

Bij BD Grondbeheer gaat het iets anders. In januari vorig jaar konden burgers, via 'Samen-voor-Grond'-obligaties, investeren in landbouwgrond. Dankzij de hulp van ruim 700 investeerders werd er voor ruim 7 miljoen euro aan obligaties gekocht. Met een investering van 500 euro konden zij hun spaargeld voor 5 of 10 jaar aan het werk zetten. De stichting koopt landbouwgrond op en verpachten die langdurig voor een reële prijs, om zo boeren te helpen natuurinclusiever en biologischer te gaan boeren.

Aanleiding voor dit initiatief waren de hoge grondprijzen. ‘Grond in Nederland is duur en de opbrengsten zijn niet in verhouding met de waarde van de grond, waardoor het voor veel boeren lastig is om deze overstap te maken’, legt Kees van Biert uit, verbonden aan Aardpeer, een beweging die als doel heeft om de transitie naar natuurvriendelijke landbouw te versnellen.

‘Met deze financiële constructie kunnen we grond uit de speculatie halen. Ook krijgen boeren de mogelijkheid om een toekomstbestendig boerenbedrijf op te bouwen, zonder chemische middelen en kunstmest. We hebben nu ruim 500 hectare.’ Eerder deze maand werd het startschot gegeven voor de tweede obligatielening, die tot eind januari loopt. De obligaties hebben een jaarlijkse rente van bijna anderhalf procent. ‘Met die nieuwe lening gaan we richting de 600 hectare’, zegt Van Biert.

‘Een goed verdienmodel creëren’

Brunia was een van de eerste boeren die samenwerkte met Aardpeer. Nadat hij het melkveebedrijf van zijn ouders had overgenomen, begon hij met melken. In 2019 werd de melkveehouder biologisch-dynamisch. Hij molk rond de 55 à 60 koeien op 40 hectare. ‘We gebruiken geen krachtvoer of bijproducten’, vertelt de jonge boer. ‘Ruwvoer is duur en we moesten balen bijkopen, dus het was een uitdaging om rond te komen en te investeren in ons bedrijf.’

Dankzij Aardpeer werd de transitie naar natuurinclusiever boeren betaalbaarder voor Brunia. ‘Ik kon mijn boerenbedrijf van 40 hectare uitbreiden met de 25 hectare van mijn stoppende buurman. Daarop wil hij ook bomen gaan aanplanten’, zegt de ondernemer.

Strenge rekenregels

‘Grond in Nederland is hartstikke duur’, vervolgt Brunia. ‘Dat geldt zeker voor jonge boeren. De banken rekenen met strenge regels, waardoor het onmogelijk wordt om uit te breiden. Bij de bank moet ik bijvoorbeeld 4 procent aflossen. Ook moet ik in de begroting met 4 procent rekenrente rekenen.’

Bij Aardpeer is de pachtprijs 1,5 procent, vergelijkt Brunia. ‘Dat scheelt heel wat en ik hoef geen concessies te doen.’

‘Bij ons zijn de leden mede-eigenaar’

Boersen is als bedrijfsleider verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken bij Herenboeren de Vlinderstrik, een kleinschalig gemengd boerenbedrijf aan de rand van Rotterdam. ‘Hiermee kan een boer geld verdienen met een eerlijk salaris.’

Steeds meer Nederlanders gaan in steden wonen, ver van het platteland en daarmee ver van de voedselproductie. Volgens Boersen kunnen veel mensen zich daarom ook niet meer identificeren met het platteland. ‘Ze hebben er geen verstand van. Juist daar valt winst te halen, omdat er veel animo is voor gezond en lokaal voedsel’, signaleert hij. ‘Daarom ben ik een herenboerderij begonnen. Het wekte veel enthousiasme op.’

Tweehonderd herenboeren

Boersen wil de kloof met de burger verkleinen. Momenteel beheert hij met zo’n tweehonderd leden 26 hectare. ‘Eigenlijk ben ik in loondienst bij tweehonderd herenboeren die ik wekelijks moet voorzien van duurzaam geteelde groenten en fruit’, legt hij uit.

Ook houdt de ondernemer koeien, kippen en varkens en binnenkort komt er een kas. ‘Overal verstand van hebben, is best lastig. Maar het leuke ervan is dat ik mezelf blijf ontwikkelen.’

‘Het oude dorpsgevoel is hier te vinden’

Een eerlijke boterham voor de agrarische sector was niet de enige reden waarom Burgstad zich aansloot. Hij groeide op in een klein dorp, vlak bij de Vlinderstrik. Zijn opa hield hier al kippen en konijnen, vertelt hij. ‘Hij had ook een klein stuk grond waarop hij groente verbouwde met de dorpelingen.’

Het oude dorpsgevoel, waar gezond en lokaal voedsel onderling wordt verdeeld, was ook iets dat Burgstad terugvond in een herenboerderij. ‘Samen bepalen wat er wordt verbouwd. Er wordt te weinig naar boeren geluisterd. Ze zijn juist bereid mee te denken in oplossingen en maatregelen.’

Burgstad is een van de tweehonderd huishoudens die ieder 2.000 euro hebben ingelegd om Herenboerderij de Vlinderstrik op te zetten aan de rand van Rotterdam. Het is een van de eerste herenboerderijen in stedelijk gebied.

Leerzaam

‘Hier kunnen we natuurinclusief werken en seizoensproducten met elkaar delen. We maken het boerenbestaan van dichtbij mee en de risico’s hebben ook invloed op ons. Dat is leerzaam’, stelt Burgstad.

De leden van de coöperatie zijn veel op het erf te vinden. ‘Met de klauwen in de kei’, geeft de Rotterdammer aan. ‘Even weg van het stadsleven. Een betere therapie is er niet, in mijn ogen.’