Onderzoekers: 'Hokverrijking en klimaat houden bijtgedrag in toom'

Nederlandse varkenshouders mogen vanaf 2030 niet meer preventief varkensstaarten couperen. Bij Schothorst Feed Research (SFR) in het Flevolandse Lelystad, waar voornamelijk voedingsonderzoek plaatsvindt en de zeugen jaarlijks meer dan dertig biggen grootbrengen, is dierenwelzijn van groot belang. Hierdoor is er in 2019 al besloten om te stoppen met het preventief couperen van staarten.

Bij het onderzoek naar verschillende voersoorten bij varkens is het observeren van de dieren een groot en belangrijk onderdeel. Al jaren controleert SFR elke drie weken de biggen- en vleesvarkensafdelingen op manipulatief gedrag te voorkomen. Verder evalueert Schothorst eventuele risicofactoren en wordt er één keer per jaar een welzijnscheck ingevuld voor alle afdelingen. Met deze onderzoeksgegevens heeft het onderzoeksinstituut het bijtgedrag al aanzienlijk verminderd.

Flankbijten

In de praktijk wordt meestal gesproken over staartbijten, maar daarnaast is er ook oorbijten en flankbijten. Staartbijten komt bij SFR het meest voor bij vleesvarkens en het oorbijten voornamelijk bij biggen. Naar flankbijten is nog weinig onderzoek gedaan, waardoor er nog niet veel over bekend is.

Bijtgedrag wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren. Dat maakt het een complex probleem, waardoor het vaak een bedrijfsspecifieke aanpak nodig heeft. Verschillende risicofactoren die kunnen leiden tot bijtgedrag zijn: ventilatie, temperatuurwisselingen, luchtkwaliteit, voeding, bezettingsgraad, aantal eetplekken/dier, drinkwater, personele bezetting, hokverrijking, diergezondheid en genetica.

Het begint met sabbelen

Door middel van een camera heeft Schothorst de dieren 24/7 kunnen monitoren en het bijtgedrag daarmee goed in beeld gebracht. Het bijtgedrag begint vaak met sabbelen, hierbij ontstaat er nog geen schade. Toch is dit een zeer belangrijke fase, het is namelijk van belang om zo snel mogelijk in te grijpen, zodat het gedrag niet een gewoonte wordt. Wanneer het bijtgedrag eenmaal een probleem is, is dit nog maar moeilijk af te leren.

Het viel onderzoekers op dat het bijten al rond de leeftijd van twee tot vier weken begint. Dat komt omdat er dan minder ruimte voor de biggen is en er een verandering in het voer plaatsvindt. Om het ontstaan van het bijtgedrag te verminderen, zijn er katoenen touwen en speeltjes opgehangen. Op die manier wordt er zo goed mogelijk voldaan aan de verschillende eisen waaraan hokverrijking moet voldoen. Voorbeelden daarvan zijn eetbaar, kauwbaar, wroetbaar en afbreekbaar.

Tempeatuurwisselingen

Verder zijn er verschillende aanpassingen doorgevoerd om de risicofactoren zo klein mogelijk te maken. Bij de ventilatie is het van belang dat er voldoende frisse lucht binnenkomt, maar dat hierbij zo min mogelijk temperatuurwisselingen zijn.

Hierdoor is ervoor gekozen de luchtinlaat bij de vleesvarkens door middel van luchtgeleidingsbakken naar 1,5 meter boven de grond te brengen. Doordat er geen directe buitenluchtinlaat meer is, is ook de invloed van de wind geminimaliseerd en is de inkomende lucht van een constantere temperatuur.

Luchtinlaat

Uit een rookproef bleek verder bijvoorbeeld dat de luchtinlaat naar de biggenafdeling kleiner moest worden. Door de nieuwe welzijnsregels zitten er minder varkens per vierkante meter, waardoor er te veel lucht op de afdeling kwam. Door de luchtinlaat kleiner te maken en de inkomende lucht voor te verwarmen, zijn de temperatuurwisselingen zo veel mogelijk beperkt.

Ook bleek uit de rookproef dat er door kleine kieren tochtvorming kan ontstaan. Dat is eenvoudig te verhelpen door de kieren af te kitten. De voorkant van de boxen verdient hierbij extra aandacht. Door deze goed dicht te maken, hebben de dieren zo min mogelijk last van eventuele tocht.

Bezettingsgraad

Verder geldt hoe gezonder de dieren zijn, hoe minder stress ze hebben, waardoor het bijtgedrag ook veel minder voorkomt. Het blijkt dat het verlagen van de bezettingsgraad, resulterende in meer ruimte per dier, meer voerruimte en meer drinkruimte, in sommige van de afdelingen het manipulatief gedrag omlaag bracht.

Door alle dieren speelmateriaal te geven, wordt verveling tegengegaan en het natuurlijk gedrag bevorderd. Een voordeel van de lange staarten is dat het inzicht geeft in het dierenwelzijn. Een mooie krul in de staart geeft aan dat het dier happy en gezond is.