Gelderland wil meer biologisch melkvee

Tom Keuper van Bioboerderij Keuper in Megchelen heeft een melkveehouderij van 54 hectare met 82 koeien en 30 stuks jongvee. Hij is in 2018 begonnen met omschakelen, sinds 1 december 2019 mag hij zijn bedrijf biologisch noemen.

'Voor ons was de omschakeling een relatief kleine stap, want onze dieren waren al veel buiten en we gebruikten al weinig kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen', laat de Gelderse melkveehouder weten. 'Wel zijn we overgestapt naar een andere afnemer voor onze melk, Eko-Holland.'

Ondanks de positieve ervaringen van Keupers telt Gelderland relatief weinig biologische melkveebedrijven. Landelijk was in 2020 2,9 procent van de melkveebedrijven biologisch, in Gelderland ligt dat percentage op 2,4 procent.

Duurzame sector

Voor de provincie zijn agrarisch ondernemers belangrijk, omdat ze bijdragen aan de leefbaarheid van het platteland en de Gelderse economie en omdat ze zorgen voor voedselproductie. Daarom zet de provincie in op een duurzame agrarische sector, waaruit boeren ook een goed inkomen kunnen halen. Ook helpt ze boeren die willen omschakelen naar een natuurinclusieve kringlooplandbouw.

In de kadernota Agrifood zijn daarvoor verschillende lijnen uitgezet en instrumenten ontwikkeld, waaronder de omschakeling naar biologische landbouw. Om die aan te jagen, vroeg de provincie in 2020 Bionext, ketenorganisatie voor biologische landbouw en voeding, om daarvoor een programma te ontwikkelen.

De eerste stap was een inventarisatie onder gangbare Gelderse melkveehouders. Projectleider Gerdine Kaptijn van Bionext onderzocht hoeveel animo er onder hen is om biologisch te gaan werken en wat zij nodig hebben om daarin stappen te zetten.

Enquête voor melkveehouders

Bionext stuurde in november 2020 een enquête naar gangbare melkveehouders met vragen over hun bedrijf. Ze werden ook verzocht aan te geven of ze interesse hadden in biologische landbouw en zo ja, of ze daarover door wilden praten.

De vragenlijst heeft geleid tot zo'n 24 keukentafelgesprekken, die adviseur in de biologische landbouw Kees Water vanuit van Ekopart vanaf begin 2021 heeft gevoerd. Hierin kwamen aspecten aan de orde als extensivering, het inkrimpen van de veestapel, de benodigde hectares en de markt voor biologische melk.

Op basis van bedrijfsgegevens kon Water een analyse maken en voorrekenen wat de financiële consequenties van omschakeling zijn. 'De gesprekken waren heel divers', zegt hij. 'Vijf boeren waren al bezig met omschakelen, maar tien anderen zagen kansen en mogelijkheden om ook deze stap te zetten.'

Groot makkelijker dan klein

De andere melkveehouders hadden niet op korte termijn interesse of zagen te weinig ruimtemogelijkheden. Volgens de Ekopart-adviseur is omschakelen op een groot bedrijf gemakkelijker dan op een klein bedrijf, omdat daar het verminderen van het aantal koeien en een lagere productiviteit financieel vaak niet haalbaar is.

Volgens Kaptijn hebben veel melkveebedrijven in Gelderland een relatief kleine huiskavel en andere percelen die los van elkaar liggen. Het is voor de boer dan bijvoorbeeld lastig om de koeien van het ene naar het andere perceel over te brengen voor de verplichte weidegang.

Sommige boeren zijn er niet van overtuigd dat een biologisch bedrijf een goed verdienmodel op kan leveren. Kaptijn: 'De literprijs voor biologische melk is gemiddeld zo'n 12 cent hoger dan voor gangbare en ook nog eens stabieler.'

Geen investeringen nodig

Keuper voegt daaraan toe dat hij niet heeft hoeven investeren voor de omschakeling. Wel heeft hij tijdens de omschakelperiode te maken gehad met inkomstenderving, omdat hij zijn melk nog niet als biologisch kon verkopen, terwijl de kosten waren gestegen.

De provincie is met Bionext een vervolgproject gestart dat loopt tot december 2022. Doel is om een Gelders Netwerk van biologische melkveehouders te ontwikkelen, waarin boeren kennis kunnen delen, van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen inspireren.

Omschakelcursus

De tien geïnteresseerde boeren van de keukentafelgesprekken volgen nu een omschakelcursus. Daarbij krijgen ze naast coaching ook praktische handvatten, met onder andere aandacht voor verbreding en extra verdienmodellen, zoals zorg of een boerderijwinkel.

Verder zijn er bijeenkomsten bij biologische boeren, waarin thema's als ruwvoer, bodemkwaliteit en veebeheer aan de orde komen. De cursus loopt tot het begin van het weideseizoen in april, zodat deelnemers het geleerde meteen in de praktijk kunnen brengen.

De cursus komt volgend jaar in een online versie beschikbaar, zodat zoveel mogelijk boeren zich op een gemakkelijke manier kunnen oriënteren op alles wat er komt kijken op de weg naar biologisch.