Onderzoeker Ton Baars: 'Gezondere melk uit vers gras kansrijk'

Melk met een 'gezondere' melkvetsamenstelling is niet nieuw. In juli 2006 lanceerde Campina merkmelk. Die melk zou door weidegang in de zomer en door speciaal voer met geëxtrudeerd lijnzaad in de winter 20 procent meer onverzadigd vet bevatten en leiden tot een verdubbeling van het gehalte aan omega 3-vetzuren, ook wel bekend als alfalinoleenzuur. Boeren beurden hier grofweg twee cent per kilo extra voor, afhankelijk van de hoeveelheid onverzadigde vetzuren in de melk.

De Europese voedselautoriteit EFSA vond het gemiddelde gehalte aan omega 3-vetzuren in de consumentenzuivel te laag om een gezondheidsclaim te kunnen onderbouwen. De normen die de EFSA eiste, leidden tot hoge voerkosten en gezondheidsrisico's, waarop het project stopte.

Kosten bepaling melkvetsamenstelling

Baars zelf adviseerde rond 2005 bij een soortgelijk project bij biologisch kaasmaker Aurora. 'De consument had zeker geld over voor deze bijzondere kaas. Dit project faalde vanwege de hoge kosten voor de bepaling van de melkvetsamenstelling. Met een eenvoudige meting, zoals een NIRS-analyse, was dit zeker een succes. De tijd staat niet stil.'

In tegenstelling tot de EFSA ziet Baars een duidelijke meerwaarde in melk met een verbeterde vetsamenstelling: 'Misschien dat bepaalde verschillen niet leiden tot enorme gezondheidseffecten, zoals de EFSA stelde. Wel verwacht ik dat hier elkaar versterkende effecten spelen. Zo bleek uit Duits onderzoek dat de combinatie van onverzadigd geconjugeerd linolzuur, wat in weidemelk voorkomt, en omega 3-vetzuren hand in hand gaat met het minder voorkomen van astma en allergieën.'

Ook kan volgens hem dit onverzadigd geconjugeerd linolzuur, ook wel weide-CLA genoemd, een aantal voorstoffen als transvaccinzuur en ook verschillende vetgebonden vitamines bevatten.'Tezamen kan dit de melk gezonder maken. Overigens is niet vastgesteld dat de overige vetzuren in melk ongezond zijn. Deze onverzadigde vetzuren worden wel als gezondheidondersteunend gezien', aldus Baars.

Gezond voor de koe

Daarbij is dit omega 3-vetzuur ook gezond voor de koe, weet Els van Looveren, product manager melkvee bij het Belgische Arvesta, de leverancier van geëxtrudeerd lijnzaad tijdens het Campina-merkmelkproject: 'Uit eigen onderzoek komt naar voren dat dit omega 3-vetzuur goed is voor de vruchtbaarheid, de eicelkwaliteit.'

Die combinatie van onverzadigde vetzuren en omega 3-vetzuren is op de goedkoopste manier te maken door koeien vers gras te geven, weet Baars. In zomermelk is de opname van vers gras positief gecorreleerd met weide-CLA, meer omega 3-vetzuren en een goede omega 6/omega 3-verhouding in het melkvet. Met de toename van de hoeveelheid omega 3-vetzuren in de melk neemt de verhouding tussen omega 6 tot omega 3 af.

Pensbacteriën

Volgens Baars toont dit onderzoek dat een verbetering van de vetzuurkwaliteit vooral kan worden bereikt met vers gras, vlinderbloemigen en kruiden: 'Het is echter wel lastig om veel onverzadigde vetzuren in de melk te krijgen. In de pens wordt meer dan 90 procent van de onverzadigde vetzuren omgezet in het verzadigde vetzuur stearine. Krachtvoer en mais hebben een negatief effect op het omega 3-gehalte in het vet. Deze producten bevatten niet de gewenste vetzuren; het zetmeel in deze producten maakt dat de pensbacteriën meer onverzadigde vetzuren omzetten in verzadigde.'

In de winter is de productie vanwege het lijnzaad volgens Baars een stuk duurder. 'Het is verstandiger om in de zomer op basis van vers gras gezonde producten als boter en kaas te maken, die ook in de wintermaanden inzetbaar zijn.'
Als manier om zoveel mogelijk melk uit vers gras te produceren, noemt Baars het Ierse systeem, dat sommige Nederlandse biologische melkveehouders ook toepassen. De koeien kalven in het voorjaar af en eten de hele zomer enkel gras, in een deel van de winterperiode staan ze droog.

Echte grasverwerkers

Ook om een andere reden ziet Baars kansen voor de biologische melkveehouderij: niet iedere koe kan veel melk uit alleen weidegras maken: 'Een hoge en smalle koe, zoals het Holstein-ras, heeft krachtvoer en snijmais nodig om melk te produceren en is daarom minder geschikt. Kleinere, ronde koeien, zoals de Nieuw-Zeelandse zwartbonte, zijn echte grasverwerkers.'

Datzelfde geldt voor de weidesamenstelling, waar een goede biodiversiteit wenselijk is: 'Zo kan het grasland gebalanceerd produceren, wordt er meer uit het bodemleven gehaald en hoeft er niet met stikstof worden bijgestuurd.'
Volgens Baars is deze bijzondere melk voor biologische boeren nu al haalbaar: 'Maar door de puntjes op de i te zetten qua koetype, beweidingssysteem en afkalfpatroon, is nog meer uit het gras te halen.'