Vion Food: 'Kritische consument beloont boer die zich onderscheidt'

Smit doet met haar team continu onderzoek naar de nieuwste ontwikkelingen in Nederland en Duitsland. Vion wil voeding met toegevoegde waarde leveren. 'Dan is het belangrijk om de vinger goed aan de pols te houden, zowel in vlees als in vleesvervangers.'

Vraag je grootouders eens hoeveel vlees zij aten. Hooguit een paar dagen per week. Vlees was echt een luxeproduct. De kans is groot dat het weer meer die kant opgaat

Thea Smit, directeur New product development bij Vion Food

Voor Smit is schakelen tussen vlees en vleesalternatieven al een tijdje de dagelijkse praktijk. De ene dag werkt ze vanuit de Vion Food-locatie in Leeuwarden waar vleesalternatieven worden geproduceerd, de andere dag vanuit een van de drie locaties waar vleesproducten voor de retail worden gemaakt.

Discussies over vleesconsumptie worden in de veehouderij weleens emotioneel gevoerd. 'Het gaat toch over broodwinning.' Maar Smit kijkt er nuchter tegenaan. Samen met haar team onderzoekt de directeur New product development de consumententrends. Deze kennis zet ze in voor de ontwikkeling van nieuwe producten, zowel voor vlees als vleesalternatieven.

Blijven we nog wel vlees eten?

'Ja, daar ben ik van overtuigd. Maar of dat evenveel zal zijn als nu en op dezelfde manier, is nog maar de vraag. De laatste jaren zien we dat de vleesconsumptie afneemt. In 2020 ging het om 75,9 kilo per Nederlander, waar het in 2019 nog 77,8 kilo was. Die trend zal doorzetten.

'Volgens het voedingscentrum eten we 50 procent meer vlees dan goed voor ons is. Vraag je grootouders eens hoeveel vlees zij aten. Hooguit een paar dagen per week. Vlees was echt een luxeproduct. De kans is groot dat het weer meer die kant opgaat.'

Stappen we massaal over op vleesvervangers?

'De vleesalternatieven zijn in opkomst, maar het is ten opzichte van vlees nog steeds een kleine productgroep. Als Vion zijn wij vorig jaar begonnen met de productie van vleesvervangers vanuit onze start-up ME-AT the alternative in Leeuwarden. We zijn begonnen met vier producten, nu liggen er al veertig recepten van ons in de schappen van supermarkten en grossiers. Dat doen we onder private label, net als de vleesproducten van Vion. Die worden ook onder private label verkocht.

'De meeste consumenten zijn niet meer volledig vegetariër of volledig vleeseter, dat was vroeger extreem gescheiden. Het aandeel mensen dat afwisselt, neemt toe. Ze laten vlees een dagje staan en kiezen een alternatief. 55 procent van de Nederlanders noemt zichzelf flexitariër en eet dan ongeveer drie dagen per week geen vlees.'

En kweekvlees? Is er nog wel echt vlees nodig?

'De ontwikkeling van kweekvlees is iets dat wij serieus volgen als Vion Food. Er gaat bizar veel geld in om, in een bedrijf in Nederland bijvoorbeeld is al 82 miljoen dollar geïnvesteerd. Wereldwijd zijn er zo'n twintig bedrijven mee bezig, dus dat betekent dat er miljarden in omgaan.

'Kweekvlees is niet van vandaag op morgen beschikbaar, er zijn nog technische uitdagingen. Waarschijnlijk kunnen consumenten het pas in 2023 of 2024 kopen. Maar dan kost het nog 60 tot 80 euro per kilo.

'Het duurt nog wel even voordat kweekvlees breed beschikbaar zal zijn. Dat zal waarschijnlijk pas richting 2040 tot 2050 zijn. De vraag is bovendien of de consument het gaat accepteren.'

Accepteert de consument kweekvlees niet?

'Dat moet blijken. Op dit moment zijn veel consumenten er nog wel kritisch over. Het zijn toch stamcellen van dieren die je gecontroleerd 'laat groeien'. De natuur doe je niet zomaar na. Veel consumenten blijven toch liever dicht bij de natuur. Denk aan de discussie over genetische modificatie.

'De vraag is dus hoe die discussie zich ontwikkelt. Het kan technisch wel mogelijk zijn, maar of het wordt geaccepteerd, is een tweede. En die discussie zal niet overal op dezelfde manier worden gevoerd. In China hebben ze bijvoorbeeld een enorm ruimtegebrek en veel voedsel nodig. Met kweekvlees heb je 99 procent minder ruimte nodig. Dat groeit namelijk in een soort reactor.'

Wat is op dit moment de belangrijkste trend?

'Dat zetten we jaarlijks op een rij. Op dit moment staat de trend 'Vertrouwde herkomst' op positie 1. Dat gaat over betrouwbaarheid en transparantie van voedsel. De consument wil weten waar zijn voedsel vandaan komt, hoe dieren worden behandeld en welke nutriënten erin zitten.

'Vandaar dat je steeds meer QR-codes op producten ziet waarmee de consument zelf informatie kan krijgen over het product. De consument wil veilig voedsel, het moet puur en authentiek zijn en zeker traceerbaar.'

Geen anoniem stukje vlees meer dus?

'Jarenlang was vlees in de winkel inderdaad anoniem. Daarvoor wisten mensen beter waar hun voedsel vandaan kwam. De behoefte om dat weer te weten, neemt toe. Dit zien we als kans voor boeren. De kritische consumenten belonen boeren die zich onderscheiden. Ze zijn bereid daarvoor te betalen.

'Dat onderscheid kan van alles zijn: dierenwelzijn, lokaal geteelde grondstoffen, andere rassen, kortere aanvoerketens, het gebruik van reststromen en meer oog voor biodiversiteit en duurzaamheid. De toegevoegde waarde kunnen we door deze trend beter gaan verwaarden.'

Zijn boeren zich daarvan bewust?

'Veel boeren wel en ze zijn daar actief mee bezig. Daar is een rol weggelegd voor de hele keten. Het is niet voor niets dat wij als Vion Food investeren in blockchaintechnologie. Daarmee kunnen we in de keten allerlei data bewaren en delen, heel transparant. Dit gaat helpen om die toegevoegde waarde veel beter te benutten.

'Hiermee kunnen boeren ook extra gaan verdienen door zich te profileren en professionaliseren, door keuzes te maken waar de consument op aanslaat. Niet allemaal hetzelfde doen, maar onderscheidende keuzes maken. Eerder kwam het verhaal van de boer moeilijk bij de consument terecht. Nu niet meer.'

Heeft die roep om transparantie met voedselschandalen te maken?

'Dat heeft er ongetwijfeld aan bijgedragen. In de vleessector zijn allerlei zaken geweest, zoals het paardenvleesschandaal, die niet hebben bijgedragen aan het vertrouwen van de consument. Als Vion Food publiceren we bijvoorbeeld sinds 2014/2015 als eerste vleesverwerker alle resultaten van de NVWA-keuringen. Op die manier willen wij ook actief bijdragen aan die transparantie en het vertrouwen.'

Wat zijn nog meer trends?

'Elk jaar onderscheiden wij vijf hoofdtrends. Die trends veranderen niet ieder jaar, maar er zijn wel telkens verschuivingen. Als tweede trend zien we 'verantwoord geproduceerd'. Dat gaat over duurzaamheid, dierenwelzijn, hoeveel kilometers dieren worden getransporteerd, de voeding van het dier en de veiligheid. De consument hecht daar veel waarde aan.

'De derde trend is 'gezondheid'. Zo kijken consumenten naar hoeveel zout wordt toegevoegd, hoeveel verzadigde vetten het product bevat en of het ook geschikt is voor iedereen. Bijvoorbeeld allergeenvrij. Trends als gepersonaliseerde voeding, voeding die je immuniteit versterkt en voedsel dat is verrijkt met vitaminen en mineralen horen hier allemaal bij.'

Zijn dit wereldwijde trends?

'Nee, wij kijken puur naar de Nederlandse en Duitse markt. Die zal wel representatief zijn voor Noordwest-Europa. In andere delen van de wereld spelen natuurlijk heel andere zaken. Daar is vlees soms juist meer in opkomst doordat het een luxeartikel is en mensen meer financiële middelen hebben om het te kopen.'

En verder?

'Als laatste twee hoofdtrends zien wij het 'blurren' van voedsel en 'fresh & fast'. Blurren gaat over het combineren van voedsel. Een voorbeeld daarvan zijn spareribs met een bekend whiskymerk. Denk ook aan avontuurlijk voedsel, gemixte producten, combinaties met vlees en groenten; hybride producten.

''Fresh & fast' houdt in dat de consument heel erg in het hier en nu leeft. Hij wil direct kunnen beslissen en bestellen. De boodschappen die in tien minuten worden thuisbezorgd horen daar bijvoorbeeld bij. Ook de maaltijdboxen passen in dit plaatje. Op dit punt verandert de wereld echt. De consument gaat voor gezonder gemak, een trend die je ook terugziet in fastfood.'

Wat betekent dit alles voor Nederlandse boeren?

'In Nederland is ontzettend veel kennis aanwezig. Er zijn veel ontwikkelingen waar dit land koploper in is. Denk aan het benutten van alternatieve eiwitten, zoals aardappeleiwit en mycoproteïnen, maar ook aan ontwikkelingen als vertical, smart en pixel farming. Hier kunnen Nederlandse boeren een vooraanstaande rol in spelen.'

Door de productie van vleesvervangers heeft Vion nu meer met akkerbouwers te maken.

'Dat klopt. De grondstoffen voor de vleesalternatieven zijn plantaardige gewassen. Die proberen we ook meer uit de regio te halen. Zo werken we samen in het project Zeeland Bonenland met ZLTO, CZAV en Herba Ingrediënts waar wordt gewerkt aan eiwitteelt van eigen bodem.

'Met onder meer Agrifirm werken we met akkerbouwers aan onze eigen Nederlandse keten van veldbonen. Dat is een succes. Het is de bedoeling dat producten met deze Nederlandse veldbonen begin volgend jaar al in de winkel liggen.'

Veel soja komt nu uit het buitenland.

'Inderdaad, maar ondertussen zijn er wel ontwikkelingen gaande. Het klimaat in delen van Europa wordt gunstiger voor sojateelt en veredeling draagt eraan bij dat sojateelt in de toekomst makkelijker hier kan. Het past bij de wens van de consument, omdat hij graag ziet dat grondstoffen uit de regio komen. Dit zijn dus kansen voor de Nederlandse boer.'