Theo Vernooij: 'Belangrijkste succesfactor is klimaat voor de zeug'

Het statement van Vernooij dat de uitval in de nieuwe kraamstal met 6,5 procent de helft is van wat hij op zijn bedrijf gewend is, maakte een lawine aan reacties los. Het gros daarvan kwam hem via via ter ore. Ongeloof voert daarin de boventoon. De resultaten worden in twijfel getrokken, ook door mensen van Wageningen University & Research.

De algemeen geldende ervaring is namelijk dat de uitval in vrijloopkraamhokken hoger is dan die in traditionele kraamhokken. 'Toch is bij mij de uitval tot nu toe lager. En dan zijn het nu ook nog voor het merendeel gelten die werpen', zegt de varkenshouder uit Nijkerk.

Vernooij is supertrots op de uitbreiding van het bedrijf, van 800 naar 1.250 zeugen, en de bijbehorende aanpassingen en nieuwbouw. En wie hem kent, weet dat hij gemakkelijk praat over wat hem bezighoudt.

Toen de Gelderse ondernemer in 2016 het bedrijf in Nijkerk kocht, sprak hij al over uitbreiden in vrijloopkraamhokken. Gezien de maatschappelijke discussies en de waarde die wordt gehecht aan het natuurlijke gedrag van dieren, noemt hij die keuze voor de hand liggend.

Het besluit van de Europese Unie om per 2027 kooisystemen te verbieden, bevestigt Vernooij daarin. 'Of je nu wilt of niet, we weten allemaal dat het die kant opgaat.' Ook de Dierenbescherming schrijft daarover in het Deltaplan Veehouderij uit mei 2020. Wel is nog steeds onduidelijk welke normen daaraan worden gekoppeld. Zo weet Vernooij ook niet of het systeem waarvoor hij koos de goede is en door de Dierenbescherming zal worden erkend als vrijloopkraamhok.

Welk vrijloopkraamhok het moest worden, was een zoektocht waarin de prijs voor Vernooij een doorslaggevende rol speelde. 'Investeer je in vrijloopkraamhokken, dan stijgt de kostprijs van je biggen. Maar wie betaalt dat en loopt het risico van de innovatie? De consument niet.'

De afweging tussen meerkosten, terugverdientijd en risico bracht Vernooij op het spoor van het Kari-systeem. Een Duits ontwerp dat door Bart van der Vleuten van Vleuten Voeders naar Nederland werd gehaald. Samen met Van Limpt Stalinrichtig werd een 'eigen' robuustere uitvoering van het systeem gemaakt. Vernooij richtte de kraamstal met 108 plekken zo in dat groepshokken ontstonden voor 18 zeugen. De groepshokken met volledig kunststofrooster zijn 130 vierkante meter groot.

De uitloop waarin de zeugen zich vrij kunnen bewegen is 49 vierkante meter. De meerkosten ten opzichte van een standaard kraamhok bedragen 600 euro. Altijd nog zo'n 1.900 euro goedkoper dan andere vrijloopsystemen die in omloop zijn, geeft Vernooij aan.

Feest voor het oog

De beelden van de zeugen met biggen die Vernooij deelde via sociale media zijn een feest voor het oog. Foto's en filmpjes die een beeld geven van het dagelijks leven in de kraamstal, in plaats van een open dag in een stal zonder dieren.

'Alle biggen kunnen bij alle zeugen drinken', glundert Vernooij. En dat gebeurt ook. Op 4 weken wordt gespeend. De biggen uit de nieuwe stal zijn zwaarder en uniformer dan die uit de traditionele kraamhokken. Vernooij schrijft dat toe dat aan het feit dat de biggen bij alle zeugen hun kostje ophalen.

In het vrijloopkraamhok is de zeug gefixeerd tussen twee hekken met valbeugels. Die lopen van voor naar achter door het hok. Aan weerszijden van de zeug is ruimte voor de biggen. Elektrische verwarmingsmatjes zijn gedurende vier weken 38 tot 39 graden warm.

Kari-stalsysteem

In Nederland heeft een handvol vermeerderaars het Kari-systeem. Vernooij is tot nu toe de enige die ook de zeugen de vrije ruimte geeft. Het overzicht in de grote open ruimte sprak hem aan. En het feit dat daarin het klimaat goed is te sturen.

De ruimtetemperatuur is 21 graden. De inkomende lucht, met de mogelijkheid van nevelkoeling, komt van boven en wordt met inlaatventielen gestuurd op onderdruk. Daardoor valt de lucht rustig naar beneden. Speciaal om een koudebrug te voorkomen, zijn de gordingen bekleed met roestvast staal.

Vernooij: 'De juiste temperatuur is zo belangrijk voor een zeug om zich prettig te voelen. Afgelopen jaren zijn de zeugen magerder en melkrijker geworden. En hun interne warmteproductie steeg. Voelt ze zich prettig, dan laat ze de melk ook vlot schieten.'

De Gelderse varkenshouder voert brij. Een extra pomp zorgt ervoor dat het voer snel bij alle kraamzeugen tegelijk is. Ook dat helpt om doodliggers voorkomen, is zijn overtuiging. Andere succesfactoren die hij benoemt, zijn het rustige karakter van de zeugen en het feit dat ze snel werpen.

Het bedrijf was bevolkt met TN70-zeugen, maar sinds zo'n 2,5 jaar komen de opfokzeugen van eigen aanfok uit een rotatiekruising met een York Z. Het afgelopen jaar werden gemiddeld 16 biggen per zeug geboren en 14,4 gespeend, inclusief gelten.

Zeugen 'ramvol leggen'

Vernooij legt biggen over. Zijn strategie is zeugen 'ramvol leggen'. Zijn ervaring is dat de productie daardoor wordt gestimuleerd. Na een dag of vijf, wanneer de biggen alle behandelingen hebben gehad, wordt het hek opengezet.

De kraamstal is inmiddels voor de tiende week in gebruik. Problemen met zeugen die in hetzelfde kraamhok willen, deden zich nog niet voor. En de extra arbeid die het vrijloopkraamhok tot nu vraagt, valt Vernooij en zijn medewerkers mee. Snel rekent hij voor dat op jaarbasis zes uur arbeid per zeug beschikbaar is. En dat is toereikend.

De eerste ronde in een nieuwe stal is vooral met gelten doorgaans niet de beste. Toch stemt het bedrijf zoals het nu loopt Vernooij tot tevredenheid. Hij is er trots op en dat mag de wereld weten. Alleen matcht zijn jubelstemming niet met de stemming in de varkenshouderij van dit moment.

'Er is veel chagrijn. De rekening van het prijsdal waarin we zitten, wordt nu helemaal gedragen door de vermeerderaars', stelt de varkenshouder vast. Als voorzitter van het regiobestuur Gelderland van de Producenten Organisatie Varkenshouderij weet hij maar al te goed wat er leeft onder collega's.

Vernooij neemt deel aan het concept van Albert Heijn waarmee hij een gegarandeerde biggenprijs krijgt. Hij is daar blij mee. Zijn biggen gaan nu niet tegen bodemprijzen weg. Keerzijde is dat hij ook de top niet haalt, wanneer de biggenprijs weer 'sky high' is. 'Dat is de keerzijde van een concept.'

Om uit het dal te komen is een krimp van de varkensvleesproductie in Europa nodig, schetst Vernooij. Ongeveer 10 procent. In zijn optiek gebeurt dat niet in Spanje, dat een sterke ketenstructuur heeft en tegenwoordig met 56,46 miljoen slachtingen in 2020 zelfs meer varkens slacht dan Duitsland.

Vernooij beaamt dat hij het geluk had een nieuwe kraamstal te kunnen bouwen. Vrijloopkraamhokken bouwen in een bestaande stal is 'not done'. Net als dat het inspelen op toekomstige eisen binnen bestaande muren een lastige is.

Zo voldoet de drachtstal van Vernooij met brijvoer en uitloop niet aan de eisen die worden gesteld vanuit het Beter Leven-keurmerk. Over wat voor dit type bedrijven een oplossing zou kunnen zijn, hult de Dierenbescherming zich al sinds 2010 in stilzwijgen, tot Vernooij's ergernis.

Comfortbeugels

Als alternatief monteerde de vermeerderaar comfortbeugels, waarbij de steuntjes zijn vervangen door een strip op de vloer. De comfortbeugel bepaalt door zijn lengte te veel het liggedrag van de zeug, oordeelt de Dierenbescherming. Vernooij weerlegt dat: de zeug kan er vrij in en uit, maar zoekt zelf altijd een box op om in te liggen. Een zeug zoekt veiligheid, stelt hij. Een bijkomend voordeel noemt hij het betere mestgedrag en daardoor een lagere ammoniakuitstoot.

Vernooij is in gesprek met de Dierenbescherming om de comfortbeugel erkent te krijgen als alternatief voor bedrijven met brijvoer en uitloop. Hij noemt de situatie illustratief voor hoe de hazen in deze tijd lopen. 'Als boeren zijn wij de regie een beetje kwijtgeraakt.'