Nederlandse teler past zich al lang aan aan klimaatverandering

Niets is zo veranderlijk als het weer. Een oude wijsheid, maar de laatste jaren is het extremer. Daar zijn de meeste mensen het wel over eens. Na twee droge zomers hadden we dit jaar opeens weer een natte zomer, met in delen van het land ook nog eens flinke overstromingen.

Het past in het plaatje dat de klimaatwetenschappers ons schetsen. Of het nu een windhoos is, zomerse hagelbuien met grote hagelstenen, hitte, droogte, piekbuien; het komt allemaal vaker voor. Daarnaast is er gevolgschade: de druk van ziekten in planten en de bodem neemt toe en verandert.

Locatie

Volgens klimaatonderzoeker Jan Verhagen van Wageningen University & Research is er niet één manier om je te wapenen tegen klimaatverandering als boer of tuinder. 'Je moet breed kijken. Bovendien hangt het af van de plek waar je bedrijf zich bevindt. Niet op iedere plek is dat hetzelfde. Langs de kust krijgen steeds meer telers bijvoorbeeld te maken met verzilting, een gevolg van een dalende bodem en stijgende zeespiegel.'

Verhagen maakt onderscheid tussen wat boeren en tuinders zelf kunnen doen en wat er moet gebeuren in overleg met bijvoorbeeld provincies en waterschappen. 'Over het langer vasthouden van water of juist snel kunnen afvoeren, een meer flexibel watersysteem, moeten afspraken worden gemaakt. Er zijn meerdere belanghebbenden. Maar dat zijn we gewend. Door de klimaatverandering is dat wel extra spannend.'

Ook voor de veredeling zijn boeren en tuinders afhankelijk van derden en het overheidsbeleid. 'Om de weerbaarheid van gewassen genetisch te vergroten, heb je te maken met wetgeving, bijvoorbeeld over Crispr-Cas. Deze DNA-techniek is nu niet toegestaan in Europa.'

Financiële buffers

Financieel kunnen boeren en tuinders zich volgens de klimaatonderzoeker ook goed voorbereiden door financiële buffers aan te houden. 'Uiteraard kan elk bedrijf zelf de keuze maken hoe. Dat kan ook in grond zitten. Een brede weersverzekering is lang niet voor iedereen interessant. Wel voor glastuinders bijvoorbeeld voor hagelschade, maar voor veel boeren is de premie veel te duur.'

Verhagen denkt dat het daarom voor veel ondernemers slimmer is om zelf financieel te anticiperen op klimaatschade. 'De vraag bij een verzekering is ook wat je vergoed krijgt. Denk aan de discussie deze zomer na de wateroverlast in Limburg over de vergoeding van schade door verticaal en horizontaal water. Verder neemt het aantal agrarische bedrijven af, dus er zullen minder bedrijven zijn die een premie betalen. Daardoor zal de weersverzekering relatief duur blijven.

Marge op producten

Uiteindelijk zal ook de consument bij moeten dragen. 'Maatregelen die worden genomen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen, kosten geld. Om een financiële buffer aan te houden voor slechte tijden, is het nodig dat er voldoende marge op producten zit, zodat bedrijven financieel weerbaar zijn.'

Johan Aarnoudse, akkerbouwspecialist bij Van Iperen, meent dat boeren van de verschillende klimaatgevolgen zich het beste kunnen wapenen tegen droogte. Zo houdt hij zich bezig met advies en onderzoek naar fertigatie en irrigatie.

Waterbufferend vermogen

'Goed bodembeheer helpt altijd, zowel bij droogte als natte omstandigheden. Denk aan het waterbufferend vermogen van de bodem, heel belangrijk. Maar bij lange perioden van droogte houdt het een keer op', zegt Aarnoudse.

'Uit onze ervaringen en proeven blijkt dat fertigatie financieel lonend kan zijn. Zelfs als er een jaar tussen zit dat helemaal niet droog is, zie je toch dat fertigatie zorgt voor goede resultaten. Dat komt ook door de veel hogere opbrengsten op deze percelen in de droge jaren ten opzichte van percelen die dat niet hebben.'

Uien

In een gewas als ui zien ze bij Van Iperen bijvoorbeeld de meerwaarde van fertigatie. 'Ui reageert er dankbaar op.' Fertigatie kost 1.500 tot 2.000 euro per hectare. Bovendien moeten de druppelslangetjes jaarlijks worden vervangen. Dat kost 600 tot 900 euro per hectare.

Behalve fertigatie zijn er ook andere mogelijkheden waarop Nederlandse telers zich kunnen voorbereiden op droogte, zegt de akkerbouwspecialist. Zo zijn er kleine units waarmee zoutwater kan worden ontzilt, interessant voor boeren in regio's waar weinig zoetwater beschikbaar is. Ook leggen boeren waterbassins in waarin ze het regenwater opslaan dat van de daken komt. Aarnoudse: 'Voor druppelirrigatie gebruik je relatief weinig water. Dit kan een slimme combinatie zijn.'

De akkerbouwexpert ziet dat Nederlandse telers het klimaatvraagstuk serieus benaderen. 'Ze zijn niet alleen goed uitgerust met haspels en dat soort zaken, maar denken echt na over de gevolgen in de toekomst. Ze verdiepen zich erin door er kennis over te verwerven.'