Zorgen en optimisme op noordelijk congres over GLB

Achtergrond Friesland Tienke Wouda 14 okt 2021 om 12:16uur

Het dubbele van het nieuwe GLB-budget is nodig om de landbouwtransitie in Nederland op gang te brengen. Het gaat om 1,5 miljard euro per jaar, stelt voorzitter Alex Datema van BoerenNatuur. 'Het GLB heeft het instrumentarium om stappen in de juiste richting te zetten. Maar het ontbreekt de politiek aan lef en geld.'

Zorgen+en+optimisme+op+noordelijk+congres+over+GLB

Datema hield zijn pleidooi dinsdag op het congres 'Kansen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid: de bodem als basis' van de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en leden van het kernteam van de Soil Food Week in het Friese Oosterwolde.

De BoerenNatuur-voorzitter en melkveehouder uit het Groningse Briltil merkt dat mensen bij het Interprovinciaal Overleg, waterschappen en het ministerie van LNV soms teleurgesteld zijn dat boeren niet blij worden van het nieuwe GLB en de kansen niet zien die het kan bieden.

Strengere eisen

De reden hiervoor is 'vrij simpel', schetst Datema. 'De afgelopen twintig jaar zijn de eisen iedere zes jaar steeds strenger geworden. Het GLB-budget wordt iedere zes jaar kleiner. Waarom gaat een boer aanpassen aan een systeem als als hij op voorhand al weet dat er minder geld beschikbaar komt en er wel meer eisen worden gesteld?’

Het ontbreekt de politiek aan lef en visie om het geld op de juiste manier in te zetten en optimaal te gebruiken

Alex Datema, voorzitter BoerenNatuur en melkveehouder in Briltil

Het geld is er wel, betoogt de BoerenNatuur-voorzitter. 'Er liggen miljarden euro's klaar voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, klimaat en stikstof en vast ook wel voor natuurversterking. Maar het ontbreekt de politiek aan lef en visie om het geld op de juiste manier in te zetten en optimaal te gebruiken.'

Gemiste kans

Als voorzitter van BoerenNatuur is Datema blij met de richting van het GLB. 'Maar er is een grote hapering', stelt hij. Het is volgens hem een gemiste kans dat vooral op maatregelen wordt gestuurd en niet op doelen. Alleen binnen het agrarisch natuurbeheer is dat wel mogelijk.

'Wij merken dat sturen op doelen veel effectiever is en boeren enthousiast maakt. Ook de basispremie en ecoregelingen kun je gebiedsgericht inzetten. Een willekeurige partij zou als regisseur kunnen dienen. Dan kun je veel doelgerichter werken.' Datema geeft toe dat het een enorme uitdaging is. 'Er zijn heel wat Brusselse excuses dat het niet kan en mag en het moeilijk is.'

Te veel inspanning

De bereidheid van boeren om deel te nemen aan het nieuwe GLB is ook een zorg voor de Groningse landbouwgedeputeerde Henk Staghouwer (ChristenUnie). Het aantal regels dat het op het boerenerf komt, kan boeren er ook van weerhouden om mee te doen aan het GLB omdat het hun te veel inspanning kost. Dat zou volgens de gedeputeerde 'de dood in de pot zijn.'

Staghouwer pleit daarom voor een goed verdienmodel voor agrarisch ondernemers. 'Als de nieuwe GLB-regels het agrarisch bedrijf uithollen, dan zijn wij verkeerd bezig. Het moet een kans bieden voor boeren om een goede boterham te verdienen. Dat moet vooropstaan.'

Stip op horizon

Overigens moet de agrarische sector ook de hand in eigen boezem steken, als het gaat om het ontbreken van een goede landbouwvisie, meent Datema. 'We hebben zelf ook niet het lef gehad om een stip op de horizon te zetten. Dat gesprek zouden we met de landbouw uitgebreider moeten voeren, wat minder vooral willen behouden wat we al hebben. Dan kunnen wij ook gerichter zijn richting overheid en maatschappij', vindt hij.

Voorzitter Frans Keurentjes van de AgroAgenda Noord-Nederland sprak tijdens de rondetafeldiscussie over de omslag van de landbouw met NAJK-bestuurder Eke Folkerts en Jan van Esch van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over 'een soort rouwcurve waar de sector doorheen gaat'.

Worsteling bij bedrijven

'Dat moeten we onder ogen zien', vindt Keurentjes. 'Wat er was, is echt voorbij. Ik zie de worsteling bij bedrijven als FloraHolland, FrieslandCampina en organisaties als LTO. Houden we vast aan vroeger zoals de systemen waren of zijn wij bereid om de omslag te maken?'

De oud-voorzitter van FrieslandCampina is optimistisch dat de agrarische sector de omslag gaat maken. 'We hebben zoveel kwaliteit in huis. Maar het is de vraag of iedereen die beweging maakt. Er gaan veel mensen een andere toekomst krijgen.'

Jonge boeren

Rouw ziet Folkerts vooral bij oudere generaties. 'Jonge boeren krijgen wel een erfenis mee van hun voorgangers. Overnamebedrijven zijn op een bepaalde manier gefinancierd. Dat is moeilijk te veranderen. Maar jonge boeren willen wel stappen zetten.'

De NAJK-bestuurder riep de overheid op om meer geld uit te trekken voor de generatievernieuwing. 'We krijgen nu 3 procent van het landbouwbudget uit Brussel. Nederland, toon ambitie, ga op 6 procent zitten', stelt Folkerts.

'Kort project is geen verdienmodel voor boer'

'Kom met een langetermijnplan.' Met deze hartenkreet komt akkerbouwer Tanja Beuling uit het Drentse Eerste Exloërmond. 'Er wordt veel onderzoek gedaan naar de bodem. Projectorganisaties zetten deze projecten op met POP-subsidies voor twee tot drie jaar. Dat is een verdienmodel voor een projectorganisatie, niet voor de boer.' Beuling noemt twee praktijkvoorbeelden. Twee jaar geleden schafte ze een emissiearme spuit aan, die veel duurder is dan een reguliere spuit. 'Nu komt de overheid met teeltvrije zones en maakt het niet meer uit of je zo'n spuit hebt.' Ook stopte ze met PlanetProof-uien. 'We kregen 2 cent per kilo extra van de leverancier. Maar het was niet uit de markt te halen.'