Advies WUR: GLB inzetten voor kennis en innovatie

Nieuws Politiek René Bouwmeester 17 sep 2021 om 09:39uur

Het Nationaal Strategisch Plan (NSP) moet inzetten op kennis en innovatie, en op omschakelsubsidies voor duurzame bedrijfsvoering. Het NSP moet ook zoveel mogelijk gebiedsgericht worden ingevuld. Dat staat in het advies dat Wageningen University & Research (WUR) heeft gestuurd aan landbouwminister Carola Schouten.

Advies+WUR%3A+GLB+inzetten+voor+kennis+en+innovatie

Lidstaten moeten een Nationaal Strategisch Plan opstellen, waarin zij uiteenzetten hoe zij met hun beleid en de middelen uit het Europese Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) de economische, ecologische en sociale opgaven waar zij voor staan, gaan aanpakken.

• Lees ook: WUR-onderzoeker: 'Nederlandse invulling GLB veel te vrijblijvend'

Daarbij is er sprake van het veranderen van een systeem gericht op inkomenssteun en controles, naar een systeem van steun voor het realiseren van maatschappelijke doelen en controle op het behalen daarvan. Ook moet de inzet van de lidstaten voor klimaat, milieu (bodem, water, lucht) en biodiversiteit en landschap worden versterkt.

Gebiedsgerichte oplossingen

De analyse beschrijft alle opgaven voor het GLB en geeft in scenario's mogelijke oplossingsrichtingen weer, zodat de politiek een besluit kan nemen om het GLB-geld effectief in te zetten. De Tweede Kamer debatteert op 30 september over het NSP. Het kabinet moet eind dit jaar een plan ter goedkeuring voorleggen in Brussel.

• Lees ook: Wankel draagvlak voor GLB bij boer

WUR adviseert dat het GLB moet worden omgezet van een instrument voor gelijke inkomenssteun per hectare voor alle boeren, naar een GLB dat gebiedsgericht oplossingen biedt voor specifieke opgaven. De transitie die het kabinet hiermee inzet, moet gelden voor het hele voedselsysteem. De keten inclusief de consument, zodat niet alleen de boer de kosten van verduurzaming draagt.

Verder stelt WUR dat de inzet van het GLB op concurrentiekracht en innovatie essentieel is voor de toekomst van de landbouwsector als geheel. Inkomenssteun kan juist een rem op de innovatie zetten, vinden de wetenschappers. Innovatie is dan minder urgent en bedrijven die uiteindelijk niet levensvatbaar zijn, worden tijdelijk in de benen gehouden ten koste van kansrijkere bedrijven.

Peilverhoging in veenweide

WUR doet een aantal meer concrete voorstellen. Voor het klimaat is verhoging van het grondwaterpeil in 80.000 hectare veenweide, zoals afgesproken in het klimaatakkoord, verreweg de meest economische manier om het doel voor 2030 te realiseren, zo concluderen de wetenschappers van WUR. De CO2-emissie van de landbouw komt voor een groot deel voort uit de Nederlandse veenweidegebieden en vernatting dringt die effectief terug.

Uit de analyse blijkt dat een keuze voor andere oplossingen ervoor zorgt dat de landbouw zijn doelen niet zal kunnen halen of dat er veel belastinggeld bij moet. Afhankelijk van de vormgeving kan peilverhoging met de beschikbare GLB-gelden zodanig worden gecompenseerd, zodat de betreffende boeren in veenweidegebieden er geen nadeel van ondervinden. Dat kost naar schatting 40 miljoen euro per jaar.

Bufferzones rond Natura 2000

WUR raadt extensivering van de landbouw aan in 250-meter brede bufferzones rond Natura 2000-gebieden om daar minder stikstof te laten neerslaan. Het gaat hierbij om zo'n 160.000 hectare. Extensivering betekent dat er minder vee per oppervlak land moet komen en dat akkerbouw minder milieubelasting geeft door bijvoorbeeld minder gebruik van mest en door het grondwaterpeil hoger te zetten.

De studie laat zien dat er een optie is waarin boeren vanuit de GLB-gelden volledig kunnen worden gecompenseerd voor het inkomensverlies dat dit met zich meebrengt. De daarmee gemoeide GLB-uitgaven bedragen dan circa 100 miljoen per jaar.

Ecoregeling regionaal invullen

Het nieuwe GLB introduceert de ecoregeling, een subsidieregeling voor prestaties die boeren vrijwillig leveren om klimaat, milieu en biodiversiteit te verbeteren. Het blijkt dat een landelijk uniforme regeling onvoldoende kan helpen om de doelen te realiseren.

Wanneer boeren kunnen kiezen uit een landelijk menu met activiteiten loopt de effectiviteit voor klimaat en stikstof met een factor 10 terug, omdat de opgaven zich vooral voordoen in bepaalde gebieden. WUR concludeert dat per gebied een ander menu nodig is, maar zelfs dan kunnen de afspraken uit het Klimaatakkoord en voor stikstof niet worden gerealiseerd zonder ook in te zetten op peilverhoging in de veenweide en bufferzones rond Natura 2000-gebieden.

Gevolgen voor het boereninkomen

De overgang van het GLB van de periode 2013-2020 naar het nieuwe GLB brengt in de nieuwe uitgangssituatie een daling van het gemiddelde inkomen van bedrijven met zich mee van 2.500 euro per boer. Dit is het gevolg van de korting op het totale GLB-budget en de veranderde regels.

In het nieuwe GLB is het mogelijk om een tot 40 procent van het budget uit de eerste pijler (het Europees Landbouw Garantie Fonds waaruit de inkomenssteun wordt betaald), over te hevelen naar de tweede pijler (het Europese Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Daaruit worden andere vormen van steun betaald, zoals voor innovatie, jonge boeren en agrarisch natuurbeheer.

Compensatie van boeren

Compensatie van boeren voor maatregelen in de veenweide en rond Natura 2000-gebieden is alleen mogelijk in scenario's waarin het benodigde budget wordt overgeheveld van de eerste pijler naar de tweede pijler. De gevolgen van die overheveling voor het boereninkomen blijven gemiddeld over alle bedrijven beperkt tot 4.300 euro per jaar minder bij 40 procent overheveling, 3.000 euro minder bij 30 procent en 1.500 euro minder bij 20 procent ten opzichte van de huidige 10 procent overheveling.

Voor specifieke sectoren kunnen de gevolgen echter aanzienlijk zijn. Voorbeelden zijn de akkerbouw in de Veenkoloniën, de graasdierbedrijven en de extensieve melkveehouderijbedrijven. Daar kunnen de berekende inkomensverliezen oplopen tot 20 procent of meer van het bedrijfsinkomen. Verlies aan inkomen speelt vooral bij bedrijven met een groot areaal aan grond. Dit zou deels kunnen worden 'gecorrigeerd' door herverdeling van de steun van bedrijven met een bovengemiddeld inkomen naar bedrijven die steun harder nodig hebben.

Bekijk meer over:

Nationaal Strategisch Plan

Wageningen University & Research

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

innovatie