Verziltingsexpert: 'Boer is zich te weinig bewust van risico's'

Prins is aangesteld door provincie Fryslân, provincie Groningen, Wetterskip Fryslân en waterschap Noorderzijlvest om kennis en kunde op het gebied van verzilting in beeld te brengen en met elkaar te verbinden. Jarenlang werkte hij als beleidsmedewerker bij LTO Noord en diens voorgangers. In 2014 werd Prins zelfstandig ondernemer en richtte hij zijn adviesbureau Land Water Food op. Als consultant houdt hij zich wereldwijd bezig met vraagstukken op het gebied van voedselproductie en klimaatadaptatie.

Ook in verder gelegen polders kan zoute kwel voorkomen

Peter Prins, verziltingsexpert

Wat is verzilting?

'Verzilting is een merkwaardig verschijnsel. Je krijgt het van nature door drukverschil tussen de hoger gelegen zeespiegel en het lagergelegen land. Dat effect kan onbedoeld worden versterkt door ingrepen zoals drainage, maar zeker ook door bodemdaling door bijvoorbeeld mijnbouw. Dat is het beeld dat je in Nederland ziet.'

En in andere landen?

'Verzilting is ook een gevolg van de neerslag van zouten uit bijvoorbeeld meststoffen die achterblijft bij veel verdamping. Dat is het beeld dat je ziet in landen als Egypte, waar het zout soms als een korst op de grond ligt. Hierbij vergeleken valt het probleem in Nederland reuze mee, maar er is geen boer die op zout zit te wachten.

'Verzilting is trouwens niet nieuw. Eind jaren tachtig, begin jaren negentig heb ik in Zeeland gewerkt. Daar werd toen al onderzoek naar verzilting gedaan.'

Zijn boeren zich voldoende bewust van de risico's van verzilting?

'Voor mijn gevoel nog te weinig. Verzilting is ook moeilijk te duiden. Als een gewas het niet goed doet, kan dat veel oorzaken hebben. Er wordt nu vooral gekeken naar zaken als droogte en bodemstructuur, maar zout kan ook een oorzaak zijn. Dat besef komt wel steeds meer naar voren en het is mijn rol om die bewustwording te voeden en te vertalen in actie.'

Speelt het alleen in de kustregio's?

'Verzilting is niet alleen een item voor de kustregio's. Ook in verder gelegen polders kan zoute kwel voorkomen. Door de ontstaansgeschiedenis van de Friese polders varieert het bodemprofiel van plek tot plek, waardoor de ene plek gevoeliger is voor verzilting dan andere. Dat maakt het ingewikkeld en dat maakt het belang van goed inzicht groot.'

Wat is er tegen verzilting te doen?

'In Nederland is gemiddeld genomen een neerslagoverschot. Als we dat water vasthouden en handig gebruiken, kun je er goede dingen mee doen. Er liggen volgens mij kansen voor irrigatie en fertigatie. Ook kun je kritischer kijken naar het water dat je in je watersysteem binnenlaat. Meten is belangrijk, maar daarna moet je ook wat met de gegevens doen en bijvoorbeeld meteen in actie komen als het water dat je inlaat te zout is.

'Daarnaast heb ik mijn hoop gevestigd op het herstellend vermogen van de bodem. Daar kan volgens mij nog veel meer gebruik van worden gemaakt. Het is van belang om deze kennis verder te ontwikkelen. Het gaat erom dat de veerkracht in het landbouwsysteem wordt teruggebracht. Dat geldt niet alleen voor Nederland, maar wereldwijd. Ik zie daar toekomst in.'

Wat kunnen Nederlandse boeren leren van hun buitenlandse collega's?

'We hebben in Nederland een historie op het gebied van waterbeheer, maar het is zeker niet zo dat we leidend zijn. Andere landen zijn veel verder als het gaat om het zuinig omgaan met water.

'De problemen van verzilting zijn in een land als Egypte veel groter dan die in Nederland. Daar zie je gebieden waar door verzilting geen landbouw meer mogelijk is. Maar je ziet ook dat ze daar erg inventief zijn met irrigatiemethoden en infiltratietechnieken. Daar zouden Nederlandse boeren ook gebruik van kunnen maken.

'Samen met LTO-bestuurder en akkerbouwer Tineke de Vries en Arjen de Vos van The Salt Docters (voorheen Zilt Proefbedrijf Texel) zat ik in een Europese expertgroep over landbouw en verzilting. Het is belangrijk dat we samen werken aan oplossingen.'

Door de klimaatverandering zal de druk van het zoute zeewater toenemen. Is de verzilting van de Nederlandse kuststrook nog te keren?

'We hoeven geen zwart scenario te schetsen, maar er is ook geen reden om genoegzaam achterover te gaan leunen. Het is belangrijk dat we weten wat we doen. Dat betekent meer meten en analyseren en dat toepassen in de praktijk.

'Het verbinden van wetenschap en praktijkkennis is cruciaal en een van mijn taken. Mijn oproep aan boeren is om te komen met onderzoeksvragen en hun bedrijf open te stellen voor onderzoek. Die input uit de praktijk is van cruciaal belang. Het is mijn rol om de bewustwording bij boeren te voeden en te vertalen in actie.'

Het is breder dan alleen water?

'Het gaat ook over de bodem en over veredeling. In de kuststrook van Friesland en Groningen heb je het over kapitaalintensieve gewassen; ondernemers kunnen zich geen verlies van 10 procent permitteren. Je hebt het over dure grond, gespecialiseerde bedrijven en een sterke keten. Die moeten we met z'n allen in de benen zien te houden. Verzilting is geen kans voor de sector, hooguit voor een individuele ondernemer die iets doet met zilte teelt of aquacultuur.'