Onderzoekers: 'Focus stikstofaanpak op Gelderse Vallei en Groene Hart'

Erisman en Strootman hebben met financiële steun van het ministerie van LNV een onderzoek uitgevoerd dat heeft geleid tot een visie op het aanpakken van de stikstofproblematiek. Daarbij is niet alleen gekeken naar de stikstofproblematiek, maar ook naar bijvoorbeeld de ruimtelijke opgaven en de klimaatdoelen. De resultaten van het onderzoek en de visie worden volgende week donderdag gepubliceerd op de website ontspannenNederland.nl.

Erisman lichtte deze week al een tipje van de sluier op tijdens een rondetafelgesprek over stikstof in de Tweede Kamer. Volgens de deskundigen is het belangrijk en het meest effectief om te kijken naar gebieden waar de meeste stikstofwinst behaald kan worden. De Gelderse Vallei, in het grensgebied van provincie Utrecht en Gelderland, is volgens hen het meest interessant. Dat geldt zowel qua ligging als emissiegrootte van het gebied. Volgens Erisman kan je daar gericht maatregelen nemen op korte termijn. Hij wees tijdens het rondetafelgesprek op de grote belangstelling die er was voor de Gelderse uitkoopregeling voor de kalverhouderij. 'Daarmee boek je grote winst.'

Gecombineerde opgaven

Het Groene Hart is qua 'stikstofgebied' minder interessant volgens Erisman, maar qua ligging, midden in de Randstad, juist weer wel. Er liggen daar bovendien ook opgaven die gecombineerd kunnen worden met stikstofreductie, zoals het tegengaan van bodemdaling en de uitstoot van CO2. In het Groene Hart zal de nadruk minder liggen op veevermindering, maar meer op innovatie en extensivering.

Daarnaast liggen er versnipperd in het land een aantal gebieden op zandgronden waar gekeken kan worden om de stikstofuitstoot naar beneden te krijgen. Volgens Erisman kan in de Gelderse Vallei het aantal dieren worden teruggebracht, maar ligt dat in het Groene Hart minder voor de hand. Daar wordt vooral rundvee gehouden. In de Gelderse Vallei zou 66 procent emissiereductie gerealiseerd kunnen worden door de maatregelen, in het Groene Hart 50 procent.

Hefboom

Erisman en Strootman zien hun voorgestelde aanpak als een 'hefboom'. 'Je creëert op de korte termijn ruimte', zegt Erisman daarover. 'Daarmee kan je op de lange termijn problemen integraal gebiedsgericht aanpakken. Zo gaan we toe naar een meer ontspannen Nederland.' De doelen moeten volgens hem door de landelijke overheid gesteld worden, maar de uitvoering komt te liggen bij de lokale en regionale overheid.

Het advies van beide deskundigen is gericht op de formatie en een nieuwe regering. Die zou volgens de mannen een plan moeten maken voor een maatschappelijk breedgedragen langetermijnakkoord. Dat kabinet moet dan binnen het eerste jaar van de nieuwe regeerperiode bovengenoemde aanpak verder uitwerken.

Veel andere opgaven

Beide onderzoekers wijzen er wel op dat er naast stikstof nog heel veel andere zaken op boeren afkomen de komende jaren. 'Het start bij de boeren', staat in hun position paper. 'Het gaat dan onder meer om het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, het gewasbeschermingsmiddelenbeleid, de waterkwaliteit en -beschikbaarheid en het Klimaatakkoord. Die zaken spelen mee in de argumentatie voor veranderingen in gebieden. Het is van groot belang om duidelijkheid te bieden voor de blijvers die willen investeren en daarmee een meer ontspannen Nederland creëren.'

De komende twintig jaar verdwijnt volgens de prognoses de helft van het aantal de boeren, omdat ze geen perspectief zien noch een opvolger hebben die dat wel ziet. 'De vraag is of je dit wilt sturen en op welke manier? Grootschaligheid is efficiënt en kan ook ruimte bieden aan het halen van doelen en normen, omdat er meer marge is. Kleinschaligheid biedt voordelen voor andere factoren als de leefbaarheid van het platteland. Het gekozen instrumentarium moet zodanig worden ingericht dat beide vormen naast elkaar kunnen bestaan.'

Grondbank

Erisman en Strootman verwijzen naar een aantal elementen die volgens hen belangrijk zijn uit het door oud-landbouwminister Cees Veerman gepresenteerde plan 'Regie op ruimte'. Er zou onder meer een stikstoffonds moeten komen met financiële middelen vanuit de overheid en het bedrijfsleven. Daarnaast moet er een Grondbank komen, waarmee grond kan worden aangekocht, afgewaardeerd of geruild. Bedrijven kunnen daardoor extensiveren.

Verder moet worden gekeken naar een krediet- en garantieregeling om boeren te ondersteunen bij de financiering van de omslag naar duurzame landbouw. Ook zijn er beloningen en heffingen nodig om duurzame consumptie te stimuleren.