Informateur Hamer: aanpak stikstof heeft prioriteit

Hamer gaf dinsdagmiddag een toelichting op haar eindverslag dat ze heeft aangeboden aan de Tweede Kamer. Volgens haar breekt daarmee een volgende fase aan in de formatie van een nieuwe regering. Ze stelt vast dat zes partijen bereid zijn 'op grond van inhoudelijke ambitie en doelen verder te onderhandelen, zonder elkaar uit te sluiten'. Dat zijn VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie.

De partijen hebben allemaal de aanpak van de stikstofcrisis, klimaatverandering en arbeids- en woningmarkt als prioriteiten benoemd voor een nieuw regeerakkoord. Verduurzaming is door alle zes de partijen hoog op de agenda gezet. Volgens Hamer zal het daarom bovenaan een nieuw regeerakkoord komen te staan.

Welke combinatie precies moet gaan onderhandelen, is door de sterk uiteenlopende voorkeuren nog niet te zeggen. Wel heeft Hamer Mark Rutte (VVD) en Sigrid Kaag (D66) gevraagd een document op hoofdlijnen op te stellen dat als basis moet dienen voor een nieuw regeerakkoord. De onderhandelingen daarover moeten half augustus echt beginnen, aldus Hamer in haar eindverslag.

Pen ter hand nemen

'Mijn conclusie is dat nog geen combinatie is te vormen tussen deze zes partijen, maar het zou wel kunnen. De volgende stap in het proces is dat partijen zelf de pen ter hand nemen', zegt Hamer, doelend op het stuk dat Rutte en Kaag moeten opstellen. Dit zal een eerste aanzet vormen voor een nieuwe coalitie. 'Dat moet andere partijen in staat stellen daaraan mee te doen.'

Eerder gaf VVD aan niet zonder CDA te willen regeren en niet met zowel de PvdA als GroenLinks. Ook de christendemocraten sluiten samenwerking met beide linkse partijen uit. De voorkeur van VVD en CDA ligt bij de voortzetting van de huidige coalitie met ChristenUnie. Die partij sluit regeringsdeelname niet op voorhand uit, maar wil pas aanschuiven als eerst andere mogelijkheden zijn verkend.

D66 zit niet te wachten op weer een coalitie met ChristenUnie en wijst op grote onderlinge verschillen op het gebied van medische ethiek, emancipatie en persoonlijke vrijheden. De sociaal-liberalen willen juist wel graag met PvdA en GroenLinks aan tafel, om tot een zo progressief mogelijk kabinet te komen dat ook nog zou kunnen rekenen op een meerderheid in de Eerste Kamer.

Geen eindpunt

Deze impasse 'kan geen eindpunt zijn', schrijft Hamer in haar eindverslag. 'Het is daarom van groot belang dat de twee grootste partijen, beide winnaars van de verkiezingen, verantwoordelijkheid nemen voor het vervolg van het proces en er door hen een stap wordt gezet om te komen tot een meerderheidscoalitie.'

Alle zes de betrokken partijen kunnen zich volgens Hamer vinden in het voorstel om VVD en D66 een proeve van een regeerakkoord te laten schrijven. Andere partijen kunnen dan besluiten of zij daarbij aan willen sluiten. Rutte en Kaag moeten wat Hamer betreft begeleiding krijgen van een door de Tweede Kamer aan te stellen informateur. Of zij die rol zelf wil vervullen, laat ze in het midden.