Een allesomvattend plan en een steun in de rug voor Nederlandse boeren. Zo noemt LTO-voorzitter Sjaak van der Tak het stikstofvoorstel dat hij namens LTO Nederland deze week presenteerde met VNO-NCW, MKB Nederland, Bouwend Nederland, Stichting Natuur & Milieu en Natuurmonumenten. Het is bedoeld voor de formatietafel. De partijen hopen dat Nederland eindelijk van het stikstofslot af gaat.

Onze boeren worden alweer in de rug aangevallen

Sjaak van der Tak, voorzitter LTO Nederland

Kort samengevat wordt een deel van het wettelijke reductiedoel voor stikstof in het plan versneld van 26 naar 40 procent in 2030 en krijgt de landbouw daar een stevig budget voor terug. Van de 15 miljard euro tot 2030 kan 14 miljard in de landbouw worden gestoken.

40 procent reduceren tot 2030. Is dat wel realistisch?

'Het is een grote opgave. Het reductiedoel is voor alle sectoren hetzelfde, maar de landbouw moet wel het meeste doen. Ik geloof erin. Er staan enorme innovaties voor de deur waarmee we stikstof kunnen reduceren. Verschillende Nederlandse en buitenlandse bedrijven hebben systemen in de pijplijn of al op de markt. Er komt steeds meer beschikbaar. In dit plan wordt 6 miljard euro gereserveerd voor brede innovaties in stallen, management en systemen. Dat is enorm.'

Tekst gaat verder onder video.

Waarom moest dit akkoord er komen?

'Het aanbod is een noodzakelijke stap om Nederland van het stikstofslot te halen. Donkere wolken pakken zich samen boven de sector. Er hangen nog steeds allemaal rechtszaken boven ons hoofd. Er is nog maar net een nieuwe stikstofwet, maar onze boeren worden alweer in de rug aangevallen en de financiële dekking schiet tekort.

'Verschillende rapporten tonen aan dat de nu afgesproken doelen te weinig zullen zijn. Als we blijven wachten en het laten aankomen op allerlei rechtszaken, kost ons dat nog veel meer geld. We moeten ontwikkelruimte scheppen. Dat is in het belang van Nederland en zeker van de landbouw.

'Onze ondernemers willen door en hebben na jaren duidelijkheid nodig. Het is schrijnend om te zien dat jongeren het bedrijf van hun ouders niet kunnen overnemen. Er is te veel onzekerheid en te weinig toekomstperspectief. Daarom is dit aanbod aan de formerende partijen broodnodig.'

Moeten er boeren verdwijnen rond Natura 2000-gebieden?

'Nee, daar beslissen ze zelf over. Met dit voorstel proberen we juist uit het uitrookbeleid te komen. Ondernemers, met name piekbelasters, zullen wel een keuze moeten maken. Maar het is een vrije keuze. Je kunt bijvoorbeeld inzetten op technische innovatie, extensivering en agrarisch natuurbeheer. Maar ook bedrijfsbeëindiging of -verplaatsing kan een keuze zijn als een ondernemer dat het beste vindt. Wil je een ander soort boer worden? Dat kan.

'Voor al deze keuzes willen we dat er geld beschikbaar komt. Dan kun je investeren in de toekomst en komt er eindelijk een einde aan de onzekerheid waarin onze boeren nu verkeren.'

Offert u het landbouwbelang niet op voor bouw en natuur in Nederland?

'We zijn niet over een nacht ijs gegaan. Bouwend Nederland heeft ons al eerder benaderd. Zij willen natuurlijk ruimte om te bouwen. Tot nu toe heb ik daar namens LTO steeds 'nee, tenzij' tegen gezegd. Dat is nu veranderd in 'ja, mits'.

'De belangrijkste 'game changer' is dat er in het plan een enorm geldbedrag is vrijgemaakt voor de landbouw. Het investeringsbedrag van 15 miljard euro, 1,7 miljard euro per jaar, is ongekend. Als de politiek dit omarmt, betekent dit een verschuiving van budgetten.'

En de rekenmodellen dan? Daar kun je toch geen beleid op bouwen?

'Wij hebben inderdaad grote vraagtekens bij het rekenmodel Aerius. Vandaar dat in het plan staat dat we realtime moeten gaan meten, in stallen en natuurgebieden. Zo zijn we minder afhankelijk van modellen en borgen we het juridisch goed. Dan baseer je beleid niet meer op modellen maar op daadwerkelijke meetgegevens. Dat is heel belangrijk voor de betrouwbaarheid en daarmee ook voor het draagvlak in de sector.

Dan moet de politiek moet het nog wel omarmen.

'De politiek kan niet om dit voorstel heen. De stikstofcrisis is een van de grootste crises die ons land kent. Met dit voorstel is er eindelijk een breedgedragen, allesomvattend plan met een steun in de rug voor de boeren. We gaan dit samen doen voor de boeren, de natuur en de economie. Dat is de kracht.'

Kunnen piekbelasters ook beslissen niet mee te doen?

'Als piekbelaster moet je een keuze maken: innoveren, verplaatsen of stoppen. Het risico is nu al dat je geen ontwikkelruimte meer hebt, er rechtszaken op je afkomen en je uiteindelijk wordt gedwongen om te stoppen. Wij willen met dit plan weer ontwikkeling mogelijk maken en ruimte scheppen. Juist voor de piekbelasters. Het moet uiteindelijk in de gebiedsprocessen gaan gebeuren. Daar is twee jaar de tijd voor, tot 2024. Dus maak voor die tijd een keuze over waar je naartoe wit met je bedrijf.'

Gaat dit plan een einde maken aan het chagrijn in de sector?

'Er is een breed draagvlak voor dit voorstel. Die behoefte hoorden we al in de ledenconsultaties die we de afgelopen maanden hebben uitgevoerd. Natuurlijk, er zijn altijd mensen die niet meer willen meebewegen. Maar ik hoor vooral de opluchting dat we nu een stap vooruit willen zetten, mét financiële dekking vanuit de overheid.

'Maar stikstof is niet de enige uitdaging, ook het verdienvermogen van boeren en tuinders staat ernstig onder druk. We werken er hard aan om dit te verbeteren via het plan 'Meer verdienen in de ketens'.
'En er moet iets gebeuren aan hoe er over de sector wordt gesproken. Boeren hebben continu te maken met negatieve en onjuiste berichtgeving op radio, televisie, sociale media en zelfs in schoolboeken. Het is dus breder. Dit is wel het moment om een aantal grote zaken met elkaar aan te pakken. Voor een beter perspectief voor onze boeren.'

Tekst gaat verder onder video.

Analyse: de stikstofstorm is nog niet gaan liggen

Het is ongeveer twee jaar geleden dat de Raad van State de PAS-wetgeving onderuit haalde. Nog altijd zorgt het onderwerp voor grote verdeeldheid. Hoe lang nog?

Het viel deze week als een steen in de vijver. Het stikstofvoorstel van LTO Nederland, VNO-NCW, MKB-Nederland, Bouwend Nederland, stichting Natuur & Milieu en Natuurmonumenten maakte heel wat reacties los. Zowel links als rechts van het stikstofspectrum.

Waar Greenpeace en Mobilisation for the Environment de voorgestelde stikstofreductie nog steeds niet ver genoeg vinden gaan en opnieuw met een gang naar de rechter dreigen, vindt Farmers Defence Force dat LTO de boerenbelangen verkwanselt door de reductieopgave voor stikstof te helpen versnellen.

Reacties vanuit politiek

Vanuit de politiek zijn er ook reacties gekomen. Veel partijen vinden het een interessant voorstel en vinden het moedig dat de initiatiefnemende partijen hun nek uitsteken om Nederland vooruit te helpen. SGP en BoerBurgerBeweging (BBB) hebben zich kritisch uitgelaten. BBB vreest dat het plan een forse reductie van het aantal boerenbedrijven gaat betekenen.

De reacties tonen vooral aan dat het stikstofdossier nog steeds als een molensteen om de Nederlandse nek hangt. De inkt van de in maart vastgestelde stikstofwet van landbouwminister Carola Schouten is nog nauwelijks opgedroogd of hij staat alweer ter discussie. Rechtszaken hangen boven de markt. Raken we hier dan nooit van af? Is Nederland te vol? Of moeten we niet zoveel belang hechten aan stikstofgevoelige natuur, zoals enkele rechtse partijen bepleiten?

Slepend stikstofdossier

De belangen staan tegenover elkaar. Maar er zijn wel degelijk ook gedeelde belangen. Zowel natuur als de landbouw, maar ook industrie, woningbouw en infrastructuur zijn niet gebaat bij een slepend stikstofdossier.

Na twee jaar vinden de partijen die het stikstofvoorstel deden het dan ook wel welletjes met dit hoofdpijndossier. Er moet een grote stap worden gezet om af te komen van organisaties die onder meer boerenbedrijven een juridisch pootje willen lichten. Een grote stap vooruit door technische innovaties aan te jagen en boeren de mogelijkheid te geven om te extensiveren, zich ergens anders te vestigen of aan agrarisch natuurbeheer te doen.

Uitweg in het midden

Dat lijkt niet te gaan lukken door te wachten tot alle partijen, van links tot rechts, in de landbouw, politiek en natuur, het met elkaar eens zijn. Ook in de politiek kan de oplossing van het probleem niet worden verwacht van de flanken, maar is de grootste kans op het vinden van een uitweg in het politieke midden. Het midden dat nu aan de formatietafel zit.

Voordat de coronacrisis ontstond, noemde Mark Rutte de stikstofcrisis de grootste crisis tijdens zijn periode als premier. De oplossing mag dus wat kosten, zou je denken. Misschien wel die 15 miljard euro. Heel Nederland, niet alleen de landbouw, is nu wel een keertje klaar met het stikstofprobleem. De tijd zal leren of we er over nog eens twee jaar wel van af zijn.