'Dealmaker' moet korte keten in Overijssel versterken

Het is onverkoopbaar als gemeenten producten van eigen bodem geen podium geven in het gemeentehuis of de kantine. 'Doodzonde als je geen gebruik maakt van het voedsel dat er lokaal wordt geproduceerd', stelt Koen Olde Hanter. Hij ziet dat overheden, instellingen en bedrijven worstelen met de korte keten, terwijl het niet heel ingewikkeld hoeft te zijn: 'Begin eens met een schaal appels uit de streek bij de receptie. Met zulke kleine dingen geef je al een belangrijk signaal af.'

Er ligt veel macht bij een klein aantal spelers. Dat is nadelig voor boeren

Koen Olde Hanter, dealmaker provincie Overijssel

Hoe kwam Overijssel bij u uit?

'Toen ik begon met Aanstreekelijk (zie kader, red.) bedacht ik direct dat 'verbinding' een van de poten onder het concept moest zijn, vanuit een adviserende rol. Eind vorig jaar ben ik door Provincie Overijssel benaderd met de vraag of de functie van dealmaker, die ze toen aan het creëren waren, iets voor mij was. Qua profiel paste het. Ik heb altijd de ambitie gehad om met het grotere plaatje bezig te zijn. In januari ben ik gestart.'

Hoe ziet uw werk als dealmaker eruit?

'De aanpak is heel praktisch; niet te veel in overleg zitten, maar letterlijk de boer op. De doelstelling is om nog dit jaar twintig deals te sluiten tussen voedselproducenten en partijen als overheden, scholen en zorginstellingen. Zowel boeren als organisaties kunnen mij ook zelf benaderen. Momenteel ben ik op allerlei niveaus in gesprek met tien tot vijftien partijen. De eerste deals zijn zo goed als rond.

'Ik ben begonnen bij partijen die ik al kende vanuit Aanstreekelijk. In heel Overijssel had ik via die weg al ingangen. In gesprekken merk je dan dat er al wel bewegingen zijn gemaakt door overheden, maar dat de invulling soms heel lastig is. Het is mijn taak om te helpen lokaal voedsel concreet te maken. Dat doe ik door samen met de partijen te kijken welke producten interessant zijn en welke mogelijkheden er zijn. Op die manier komen we tot een maatwerkdeal.'

Waarom zet Overijssel zo in op de korte keten?

'De korten keten is geen doel op zich, maar het is een middel om te komen tot een eerlijke en duurzame landbouw. Om bij het voorbeeld van de gemeenten te blijven; zij kunnen hierin het goede voorbeeld geven. Bovendien komt het geld dat ze eraan besteden, driedubbeldwars terug. Dat besef is niet altijd aanwezig.

'Het marktaandeel van lokaal voedsel bedraagt nu 3 tot 5 procent, al denk ik persoonlijk dat dat zelfs nog wat hoog is ingeschat. In Overijssel hebben we de doelstelling om de komende jaren tot 20 procent te komen. Binnen de Schijf van Vijf kun je veel uit de regio halen; zuivel, eieren, groente. In die basishoek is nog veel winst te behalen. Het doel is nog ver weg, maar wel reëel.'

Hoe wordt vanuit de agrarische sector gereageerd op de ambities van Overijssel?

'Zij zijn heel blij met de inzet, al reageren ze vaak wel afwachtend. Het is natuurlijk niet voor het eerst dat ze mooie woorden hebben gehoord. Belangrijk is dat de keten niet alleen kort moet, maar ook professioneel. Hoe korter de keten, hoe meer de boer overhoudt. Pas dan ook kan hij investeren in duurzaamheid of in akkerrandenbeheer. Je ziet constant die strijd. Boeren willen die dingen wel, maar het moet financieel wel uitkunnen.'

Aan de afnemerskant worden prijs en logistiek vaak gezien als knelpunt bij de korte keten.

'Prijs is uiteraard altijd onderdeel van de gesprekken. En soms is de prijs voor een lokaal product hoger, met name bij bewerkte producten zoals jam. Maar kun je het vergelijken met een goedkopere variant? Want de kwaliteit is ook veel hoger. De logistiek is inderdaad ook altijd een ding, partijen willen gemak. Je wilt als gemeente niet tien busjes bij de deur of tien facturen. Gelukkig zijn er platforms zoals bijvoorbeeld Hallo Boer die zulke zaken afdekken. Eén factuur, één busje.'

Zien overheden en instellingen het belang van de korte keten voldoende?

'Dat moet nog verder groeien. Het begint bij de wil en de wens, die proberen wij te stimuleren. Als de insteek is om de regio te ondersteunen, zijn de kosten ook minder belangrijk. Het is wat mij betreft onverkoopbaar dat je als gemeente geen producten van eigen bodem aanbiedt.

'Ik snap dat budgetten vaak beperkt zijn, maar het is echt doodzonde om geen gebruik te maken van het voedsel dat in de eigen omgeving wordt geproduceerd. Er zijn 27 gemeenten in Overijssel, als die allemaal meedoen, heb je al een enorm volume.'

Hoe ver is Overijssel nu met de korte keten?

'Qua inzet loopt Overijssel voorop, maar in het streekproductengebruik niet. Wat dat betreft is men in het Westland bijvoorbeeld veel verder. Terwijl er genoeg boeren zijn. In de provincie zijn het er bijna 7.000. We kunnen veel stappen zetten als de volumes stijgen.

'Ik snap echter ook dat er door corona veel stil is komen te liggen. Veel mensen werken thuis, en bijvoorbeeld bij zorginstellingen hebben ze de laatste tijd wel andere prioriteiten gehad. Daarom nemen we ook de tijd voor dit project. Na twee jaar gaan we kijken wat er nog meer aan inzet nodig is.'

Wanneer bent u tevreden?

'Als we de gewenste twintig deals halen, ben ik heel tevreden. Maar vooral als we tot een echt ander systeem komen. Het aantal opties om voedsel te kopen, is nu heel beperkt. Er ligt veel macht bij een klein aantal spelers. Aan dat systeem zitten veel nadelen, vooral voor boeren. Ik streef naar een mooie, sterke korten keten. Een keten die breed gedragen wordt, waarbij boeren zeggenschap hebben.'