Directeur Brabants Landschap: 'Sleutel tot natuurherstel ligt op boerenland'

In de week dat Joris Hogenboom officieel van start ging als Brabants Landschap-directeur bekritiseerde hij het beregeningsbeleid in de provincie in een opiniestuk in de krant. Dat deed hij samen met Natuurmonumenten en de Brabantse Milieufederatie. Hogenboom trapte daarbij tegen het zere been van met name Zuidoost-Brabantse boeren.

'Soms markeer ik ons belang heel duidelijk, maar ik wil vooral samenwerken met boeren', belooft hij. 'Dat doen we trouwens al volop via onder andere de veehouders die onze gronden gebruiken en de 1.300 boeren die aan weidevogelbeheer doen. Een indrukwekkend getal.'

Uw kernboodschap is dat de natuur het zwaar heeft. Wat is de achterliggende analyse?

'Ik zie een hele grote urgentie om natuur en landschap te herstellen. De afgelopen dertig jaar zien we een hele sterke afname van met name insecten en akker- en weidevogels. De biodiversiteit gaat hard achteruit, mede door de grote hoeveelheid stikstof. Stikstofminnende planten krijgen daardoor de overhand. De drie droge jaren op een rij hebben er flink ingehakt en dan zie je dat de weerstand van de natuur verdwenen lijkt. Ik vergelijk het met iemand die een zwakke gezondheid heeft en elk virusje oppikt.'

De landbouw wordt vaak als boosdoener betiteld. Wat vindt u?

'Boeren zijn tientallen jaren door overheid, onderzoekers, coöperaties en banken gefaciliteerd, gemotiveerd en gestimuleerd om de productie op te schroeven, ook voor de wereldmarkt. Dat heeft geleid tot de stikstofcrisis en uitputting van de bodem. Daarvan zijn vooral boeren zelf de dupe.

'Dus ik wijt het met name niet aan individuele boeren, want die zitten vast in een systeem. Een systeem waarvan ik goed begrijp dat ze daar niet zomaar uit kunnen stappen. Daarnaast veroorzaken onder andere ook industrie, vervoer en drinkwateronttrekking natuurschade.'

Brabants Landschap, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten hebben veel grond in eigendom. De provincie zet stevig in op ecologische verbindingszones. Dat is toch meer dan genoeg natuur?

'De filosofie om landbouw en natuur te scheiden, blijkt onvoldoende te werken voor natuurherstel. We hebben het boerenland en cultuurlandschap nodig om natuurdoelstellingen te realiseren en karakteristieke landschappen te behouden. De sleutel tot natuurherstel ligt op het boerenland.

'Veel boeren die ik heb gesproken, beseffen heel goed dat ze zonder herstel van natuur en het natuurlijke systeem in een negatieve spiraal zitten. Een van verlies van bodemvruchtbaarheid en kwetsbaarheid voor droogte en plagen. We zijn met z'n allen uit het oog verloren dat natuur en landbouw elkaar nodig hebben.'

Wat kan het Brabants Landschap doen?

'De alarmbel luiden en luisteren naar boeren en tuinders. Die weten zelf het beste wat mogelijk is en wat ze nodig hebben, zodat we samen tot oplossingen kunnen komen.'

Boeren hebben meer grond nodig of lagere pachtprijzen om extensiever te produceren

'Dat is een terecht punt. Vooral voor startende boeren die natuurinclusief willen werken, is dure grond vaak een breekpunt. De prijzen van de grond staan niet meer in verhouding tot het volhoudbare opbrengend vermogen. Een flink deel van onze 18.000 hectare is blijvend grasland dat boeren al natuurinclusief kunnen gebruiken.'

Kritiek is er op het Brabants Landschap, omdat jullie GLB-subsidie innen voor de gronden met een agrarische functie. Hoe zit dat?

'Boeren die onze graslanden gebruiken en daarbij betalingsrechten van ons willen huren, ontvangen EU-landbouwsubsidie. Via jaarcontracten met boeren verdelen we dat geld fiftyfifty en hebben daar dus allebei een beetje voordeel van. Daarnaast krijgen we als organisatie subsidie voor natuurbeheer, inkomsten uit grond en gebouwen en geld van donateurs en de Postcodeloterij. Dat gebruiken we voor onderhoud, beheer en de aankoop van nieuwe grond.'

Wat is de koers die Brabants Landschap de komende jaren vaart?

'We hebben de afgelopen jaren veel grond aangekocht en we gaan daar mee door om de laatste ontbrekende schakels te ontwikkelen. De maatschappelijke uitdaging waar ik me hard voor maak, is om ook de gebieden daaromheen en het stedelijk gebied in te zetten voor natuurherstel. Dat kan volgens mij het beste via gebiedsgerichte aanpak en de lokale netwerken die er al volop zijn.'

Hoe ziet samenwerking met boeren eruit?

'Een mooi voorbeeld vind ik project Brabants Bodem waarbinnen boeren beloond worden voor prestaties op het gebied van biodiversiteit. Daarin zetten we ook in op regionale afzet met een hogere marge op producten. Als we een stap verder denken, willen wij dat betaalbare grond beschikbaar komt voor natuurinclusiever boeren.

'In die zin kunnen juist de natuurorganisaties en landbouw samen optrekken richting de overheid en dus ook de waterschappen om beloningen te krijgen voor de stikstofaanpak, klimaatadaptatie of waterkwaliteit. De investeringen in natuurherstel wegen volgens mij ruimschoots op tegen de maatschappelijke kosten in de toekomst als we nu niks doen.'

Hoe ziet u de toekomst van het buitengebied?

'Belangrijkste is de agrarische productie binnen de draagkracht van de natuur en verdere uitputting van hulpbronnen voorkomen.'