De grote pionier achter de lupineteelt in de Peel is Henk Kerkers in Deurne, eigenaar van kwekerij Bijzonder Brabants. Hij teelt honderd verschillende groenten en voegde enkele jaren geleden lupine toe aan zijn gewasrotatie als bodemverbeteraar.

'Dit deed ik om de stikstofvoorraad in de bodem op peil te houden en de structuur van de grond te verbeteren', zegt Kerkers. 'In Deurne hebben we arme zandgrond, met een zuurgraad van 5 tot 5,5 en een organischestofgehalte van 3 procent. Lupine kan goed tegen droogte en gedijt prima op deze grond.'

Kerkers constateerde ook dat lupine een eiwitrijke boon produceert die geschikt is voor menselijke consumptie. Dat bracht hem ertoe de teelt ambitieuzer op te pakken. Dit werd nog eens extra aangezet door het Europese en nationale beleid om minder afhankelijk te zijn van de import van eiwitrijke gewassen als soja en meer zelfvoorzienend te worden.

Van blauw naar wit

'Ik ben begonnen met de blauwe lupine, een vrij harde boon met een harde schil en dus moeilijker te malen. En deze heeft een mindere opbrengst dan de witte lupine van het ras Dieta, waarop ik inmiddels ben overgestapt. De witte, die ik nu voor het derde jaar teel, is kansrijker voor humane consumptie', legt Kerkers uit.

De opstart van de lupineteelt, met steun van het Louis Bolk Instituut, was niet eenvoudig. Kerkers: 'Het zaad is moeilijk verkrijgbaar. Inmiddels betrek ik het uit Duitsland van een reguliere biologische zaadleverancier. Dit gebeurt via lekkerlupine.nl, het Gelderse initiatief waarmee we samenwerken.'

Kerkers heeft dit jaar medio april 2.000 vierkante meter lupine ingezaaid. 'De bodemtemperatuur moet minimaal 7 graden zijn om te kiemen. Daarna is het evenwel redelijk vorstbestendig. Inmiddels is het aan het kiemen', liet de teler eind april weten. Na het zaaien is bemesting van het lupineveld overbodig. Niet alleen krijgt de plant voldoende stikstof via rhizobiumbacteriën in de wortelknobbels, ook maakt de plant, in samenwerking met voldoende bodemleven, fosfaat en andere mineralen vrij.

Onkruidbeheersing lastig

Een grotere uitdaging is de onkruidbeheersing. 'Voor een deel gebruik ik nog een herbicide, direct na het zaaien. Maar daar wil ik vanaf', zegt de Brabantse teler. 'Op een ander deel gebruik ik niets. Daar ga ik alleen mechanisch aan de slag met mijn uit Denemarken gehaalde Treffler-wiedeg. In 2020 hebben we getest met een schoffelrobot van Pixelfarming Robotics. Daarom zaai ik de rijen op 50 centimeter. Dit jaar wordt opnieuw geëxperimenteerd met de volgende versie van de schoffelrobot.'

Kerkers legt uit dat hij liever zaait op 25 centimeter. Dat wil hij volgend jaar ook doen, als het lukt om met de wiedeg het onkruid goed te beheersen. 'Het is een kwestie van tijd voor we de onkruidbestrijding op een biologische manier onder controle hebben.' Volgens planning en met de hulp van een loonwerker met een combine moet het gewas half september worden geoogst, bij 'goed droog' weer. Kerkers verwacht een opbrengst van omgerekend 2.200 tot 2.300 kilo per hectare.

Voor de afname van de gele bonen is niks geregeld, stelt Kerkers. 'Niemand kent het.' Voorlopig zijn het vooral de chef-koks uit de regio die zijn groenten afnemen. Hij zet ze ook op het spoor van de lupinebonen. Daarnaast omarmen onder meer drie koksscholen, HAS Hogeschool, FoodUp Brabant en Innovatiehuis De Peel samen met zes telers het initiatief om LuPeel op de kaart te zetten.

5.000 hectare in 2030

Het areaal is momenteel 6 hectare, maar de initiatiefnemers hebben uitgesproken 5.000 hectare in 2030 'als stip aan de horizon' te zien, wat aansluit bij de doelstellingen van de Nationale Eiwitstrategie.

Een van die nieuwe telers is Willem Verkuijlen, melkveehouder in De Mortel, met 180 melkkoeien en wat jongvee en 55 hectare gras en mais. Hij zaait dit jaar voor het eerst een hectare lupine in, zowel blauwe als witte. 'Zomerlupine en in het najaar winterlupine, op een stuk waar nu zomertarwe staat. In de winter is de onkruiddruk een stuk minder, dus ik denk dat het een goede vervolgteelt is.'

De interesse van Verkuilen ligt vooral in het gebruik van lupine in zijn veevoer. 'Ik wil mijn mix wat aanpassen. Ik wil qua eiwit wat van de soja af en het vooral dichter uit de buurt halen.'

Positieve eerste ervaringen

Verkuijlens eerste ervaringen met de lupineteelt zijn positief. 'Het is een rustig, wat koud voorjaar met een lage onkruiddruk. Het zaad is eind april de grond ingegaan, de plantjes komen er bijna bovenuit. Ik hoef niet te spuiten, alleen te eggen. Ik heb volvelds gezaaid. Het is nog een zoektocht: wat wordt het?'

Het is een klein areaal, dus het gebruik van een schoffelmachine is lastig, stelt de Brabantse melkveehouder. 'Voorlopig ga ik eggen, tot de plantjes 30 centimeter zijn. Dan is het veld wel dicht. Het is een gewas dat rust brengt na wat intensieve teelten zoals aardappelen.'

'Lupine is ideaal in combinatie met onze agroforestry'

John Heesakkers van Bosboerderij Janmiekeshoeve in Mariahout is een andere pionier. Ook hij begon dit jaar met de teelt van lupine, 19 april heeft hij gezaaid. De voormalig biologisch melkveehouder met 70 melkkoeien zit volop in de omschakeling naar agroforestry. Hij streeft ernaar nog 25 extra zoogkoeien aan te houden en ruimt een deel (18,5 hectare) van de ruim 30 hectare rond de boerderij in voor bessenstruiken en bomen, zoals tamme kastanjes en perziken.

'Ik was op zoek naar een nichemarkt, kleinschalig. De eiwitrijke lupine past in het bouwplan en onze kringloopgedachte. De lupine is een vlinderbloemige met stikstofbindend vermogen, dus volgend jaar kan er mooi een graan groeien. Spelt of zoiets', zegt Heesakkers.

De ondernemer is op het idee van de lupineteelt gebracht via een regionale krant en dankzij zijn betrokkenheid bij Innovatiehuis De Peel. Hij heeft 2 hectare gezaaid, in stroken van zo'n 8, 9 meter. 'Een loonbedrijf heeft gezaaid, maar de zaaibreedte van de machine paste niet optimaal tussen mijn bomenrijen. Dit vergt nog wat aanpassing en daar moeten we nog eens goed naar kijken. Het is wat dat betreft zeker pionieren.'

Ruim een week na het zaaien, is de lupine bij Heesakkers opgekomen. 'Omdat we puur biologisch werken, gebruik ik voor de onkruidbestrijding alleen de wiedeg of eventueel de schoffel.' In principe teelt de Brabantse ondernemer voor humane consumptie, als boontje. 'Maar eventueel is het ook als meel of vleesvervanger te gebruiken. Dat levert de hoogste prijs op. Mocht de afzet lastig zijn, dan is het altijd nog te gebruiken als veevoer of groenbemester. Voorlopig is het een mooie combinatie, maar tegelijkertijd een uitdaging.'