'Gerucht kan al marktwerking hebben'

De eerste Unielijst - met hoofdzakelijk waterplanten - is nog niet definitief gepubliceerd, al kan dat volgens Helma Hoff van LTO-vakgroep Bomen en vaste planten elk moment komen. 'Al zeggen ze dat al twee maanden', voegt ze eraan toe.

Over deze Unielijst en volgende uitbreidingslijsten vindt nog onderzoek plaats en wordt inmiddels politiek flink gesteggeld in het Brusselse. Bezwaren tegen de lijst komen in de Europese Unie met name van Nederland, België en Duitsland; niet alleen uit de land- en tuinbouw, maar ook uit de visserijsector die de wolhandkrab en de rivierkreeft op de lijst ziet verschijnen.

Onduidelijkheid

Hoewel de lijst nog niet is gepubliceerd, werpt die wel zijn schaduw vooruit. Nederlandse boom- en plantentelers kampen met ongewisheid en onduidelijkheid, al zorgen de talloze onzekere factoren voor het nodige relativisme onder hen.

Voorzitter Jan van Leeuwen van LTO Cultuurgroep Laanbomen verbaast zich over het op de lijst voorkomen van hemelboom en vederesdoorn, achtereenvolgens op de lijst 'risicoanalyses die worden voorbereid' en 'soorten waarvoor risicoanalyse loopt'.

Onbekende risico's

'De hemelboom is de laatste jaren in opkomst en doet het goed in stedelijke gebieden, ook op moeilijke bodems. De boom is daarnaast ziektevrij en lichtdoorlatend', legt Van Leeuwen uit.

'De vederesdoorn is beperkt aanwezig als laanboom, maar heeft een groter belang als sierheester, vooral de roze variant. Daar is niks mis mee. Het is ons volstrekt onbekend wat voor risico's de vederesdoorn voor de natuur hier heeft. In zuidelijke landen van de Europese Unie kan deze boom zich misschien makkelijk verspreiden, maar dat doet iedere boom van nature.'

Schade

Volgens Van Leeuwen houden een paar honderd kwekers zich bezig met de teelt van beide bomen. 'Het zijn geen grote gewassen. De mogelijke schade bij een verbod is moeilijk te berekenen. Dat loopt voor zaailingen van 60 cent tot grote bomen van een paar duizend euro', schat hij.

'Wel zie ik dat je inmiddels al bijna kunt spreken van een kopersstaking. Ik kweek ze zelf ook - ik zit vooral in het uitgangsmateriaal - maar je ziet nu al dat gemeenten geen risico willen nemen. Een gerucht kan al heel veel marktwerking hebben.'

Aantasting

Boomkweker Pieter van den Berk uit Sint-Oedenrode heeft beide bomen in zijn assortiment. Hij vindt de hele discussie over de uitbreidingslijst vergezocht. 'Ze tellen voor mij niet als invasieve soort. Ze worden veel gebruikt in het openbare groen. Mochten ze moeten verdwijnen, dan is dat een aantasting van de biodiversiteit en een aantasting van het stedelijk landschap.'

Over de mogelijke schade voor zijn bedrijf laat Van den Berk zich niet uit. 'Dan zou ik er een slag naar moeten slaan. Ik heb er een paar honderd van staan, maar ik weet niet welke variëteiten in de lijst zijn opgenomen', verduidelijkt hij. 'Er is nog veel onzeker en dat is wel een zorgelijke ontwikkeling. Verder maak ik me niet zo druk. Ik maak me alleen druk over zaken waar ik invloed op heb.'

Tsjechië

Algemeen directeur Rick van Woudenberg van Van Woudenberg Tuinplanten in Zevenhuizen reageert eveneens relativerend, als hem wordt gevraagd naar de opname van lupine op de lijst. Dat is gebeurd op verzoek van Tsjechië. Van deze plant heeft hij er zo'n dertigduizend à veertigduizend staan.

'Ach, ieder land wil wel wat. Het zou me verbazen als we ooit een gezamenlijke Europese wetgeving op dat gebied geregeld zouden zien', zegt Van Woudenberg.

Trends

'Als lupine definitief op de lijst komt, neem ik gewoon een andere soort op in mijn assortiment. Wat bij mij vooropstaat: wij zijn op zoek naar trends bij consumenten. Op jaarbasis kweken wij tweehonderd soorten op 20 hectare, in Nederland en Portugal, waarvan lupine er een is. Dat is onze kracht. Klinkt dat nonchalant? Nee, realistisch.'

Een verbod op de kweek van lupine zou Van Woudenberg op jaarbasis grofweg tussen de 60.000 en 100.000 euro omzet kosten. Een aderlating, maar niet iets om wakker van te liggen. 'Veel erger is de dreiging van de Xylella fastidiosa-bacterie. Die vormt echt een gevaar', waarschuwt hij.

Veertig telers

Voorzitter Aad Vollebregt van de LTO Cultuurgroep vaste planten denkt dat in totaal zo'n veertig telers actief zijn met lupine, afgezien van biologische akkerbouwers die lupine telen als alternatief voor soja. 'Lupine is een belangrijk product. En begrijp me goed, als het werkelijk invasief is en bedreigend door woekering, dan is het terecht dat het op de lijst komt. Want dat moeten we niet willen', zegt hij.

'Het probleem is alleen dat er één lijst is voor heel Europa. Dat betekent te weinig differentiatie', stelt Vollebregt. 'Belachelijk dat het op de lijst staat: lupine wordt hier breed geteeld en dat kan heel goed. Misschien is het voor andere gebieden in Europa goed dat het op de lijst staat, maar ik zou graag een onderbouwing zien. Ook voor de Nederlandse omstandigheden.'