Hoogwaterboerderij zoekt boerenperspectief in veenweidegebieden

Meteen werd duidelijk dat je 35 hectare niet 'even' naar een grondwaterstand van 20 centimeter beneden maaiveld brengt. 'We dachten, misschien naïef, dat we een vlakdekkend grondwaterpeil konden realiseren', zegt Lenssinck. Maar de praktijk blijkt weerbarstiger.

'Kweldruk, samenstelling van de grond, waterlopen, diversiteit in percelen, historie, hoogte, gebruik, bemesting en afstanden, het heeft allemaal invloed op de grondwaterstand', zegt collega Wim Honkoop. 'Binnen een perceel kan het peil dus flink fluctueren.'

Eigen put

Daarbij is de techniek om waterstanden te regelen ook nog een uitdaging. 'Individuele percelen met een eigen put en regeling kosten ontzettend veel geld', verklaart hij. 'Daarnaast blijkt dat je de techniek regelmatig moet ijken. Ook kunnen we de putten niet automatisch digitaal sturen of uitlezen, alles moet handmatig. Dus ook dat is nog een (financiële) zoektocht.'

'De consequentie is dat we nu al moeten uitgaan van een compromis', concludeert Lenssinck. 'Sommige percelen of delen van percelen zullen inderdaad de grondwaterstand van -20 centimeter halen, maar andere doen dat niet. Dus we zullen waarschijnlijk uitgaan van een bandbreedte van -30 centimeter verschil. Dat is al een nobel streven. In de praktijk zal de boer zijn handen vol hebben om een peil van 40 centimeter beneden maaiveld te realiseren.'

Verschillende koerassen

De Hoogwaterboerderij is een echt melkveebedrijf met 120 melkkoeien en twee robots. Er worden verschillende koeienrassen ingezet om de draagkracht van de bodem in kaart te brengen. Op de hoge percelen lopen Holstein- en Jersey-koeien en op de percelen met een lage grondwaterstand loopt een koppel Holstein-koeien, als referentie. Bovendien worden de drie groepen apart gevoerd om zo op latere termijn conclusies te kunnen trekken over de hoeveelheid gras, de kwaliteit en de oogstbaarheid ervan ten opzichte van de melkproductie.

Project Boeren bij Hoog Water loopt nog te kort om daar al concrete resultaten te zien. 'We zien nog geen verschil in voedingswaarde en productie', zegt Honkoop. 'Wat wel al interessante discussies oplevert, zijn de resultaten wat betreft de draagkracht van de bodem. We konden dit voorjaar geen verband tussen grondwaterpeil en draagkracht ontdekken. Dit vroege voorjaar was er ook nauwelijks verschil in grondwaterstand tussen de hoog- en laagwaterpercelen.'

De praktijk blijkt dus vol verrassingen te zitten. Is dit dan wel een realistisch perspectief voor de agrarisch ondernemer op de lange termijn? 'De boer krijgt er een taak bij', stelt Lenssinck. 'Watermanagement zal een onderdeel worden van de melkveehouderij in veenweidegebieden. Ik zie de veehouder ook nog niet geregeld handmatig zijn grondwaterstanden regelen, maar misschien zijn er gaandeweg andere oplossingen te vinden.'

Muizenplagen

Toch zien boeren zelf ook de noodzaak van een hoger grondwaterpeil in, gaat de programmaleider verder. 'Ze vragen hier zelfs al om een hoger peil. 70 of laat staan 100 centimeter beneden maaiveld, is niet meer van deze tijd. Door de droogte van de laatste jaren en de muizenplagen, zijn boeren meer gaan beseffen dat een hogere waterstand ook economische voordelen voor hen heeft.'

De Hoogwaterboerderij heeft in ieder geval nog genoeg te ontdekken en uit te vinden. Dit komend jaar is de grondwaterstand al beter ingeregeld en kunnen de onderzoekers ook naar andere aspecten gaan kijken. Wat betekent dit bijvoorbeeld voor de grassamenstelling? Is Engels raaigras dan niet meer de oplossing? Wat betekent een hoger peil voor de buffercapaciteit van een perceel?

Al met al zal het nog even duren voordat er een praktisch en rendabel bedrijfsconcept ligt, maar ook dat is pionieren. Lenssinck is hoopvol: 'Uit nieuwe uitdagingen die op de sector afkomen ontstaan vaak de mooiste innovaties.'

'Veenweideboeren zijn de sleutel in dit verhaal'

'Ja. Het laat zien dat belastinggeld ook op de langere termijn goed besteed wordt. Collega-boeren die nu al onderwaterdrainage hebben liggen, zijn koplopers. De Hoogwaterboerderij moet je zien als voorbeeldbedrijf. Het spreekt het peloton boeren aan dat nog geen stappen heeft genomen en laat op praktijkschaal zien hoe haalbaar het is. Daarom is het goed dat ook tegenvallers naar buiten komen. Alleen door transparantie kan je mensen over de streep trekken en van die tegenvallers wordt ook weer geleerd.'