Geitenhouders verfijnen management, maar melkcontrole brug te ver

Op de top 100-lijst van beste geiten en bokken in Nederland staan veel dieren van Harm en Ankie van der Veen uit het Friese Makkum. Daar zijn ze trots op, maar nuchter is het echtpaar ook. Slechts 20 procent van de circa vierhonderd geitenhouders in Nederland doet aan melkcontrole. 'Op die andere bedrijven kunnen dus ook heel goede dieren rondlopen', lacht Harm van der Veen.

Het stel doet al veertien jaar aan melkcontrole. De duizend geiten geven gemiddeld 1.144 kilo met 3,76 procent vet en 3.32 procent eiwit. Daarmee zitten ze iets boven het landelijk gemiddelde van 1.100 kilo per geit met 4,17 procent vet en 3,52 procent eiwit. De geitenhouders nemen binnenkort hun nieuwe stal in gebruik. Daar willen ze 1.700 geiten gaan melken. Ze houden daarom nu relatief veel jongvee aan, zo'n duizend dieren.

Levensproductie

Van der Veen hecht vooral waarde aan de levensproductie bij afvoer, die ligt op zijn bedrijf op 3.957 kilo melk. De afgelopen veertien jaar gaven meer dan 135 van zijn geiten minimaal 10.000 kilo melk. 'Het mooie is dat sommige geiten daar weinig lactaties voor nodig hebben. We hadden er zelfs eentje die in één lijst 3.500 kilo gaf.' De beste geit van het echtpaar is Jacoba 35 met een selectie-index van 131. Haar levensproductie is tot nu toe 7.101 kilo melk met 3,42 procent vet en 3,24 procent eiwit.

De melkproductie van Nederlandse geiten ligt jaren rond de 1.100 kilo per dier per jaar. De levensproductie per afgevoerde geit schommelt ook al jaren rond de 4.000 kilo melk, blijkt uit cijfers van Geiten Rendement in Beeld (Grib). De beste 25 procent geitenhouders haalt een melkproductie van 1.246 kilo melk per geit, met 4,42 procent vet, 3,50 procent eiwit en in totaal 91 kilo vet en eiwit. In meetmelk gaat het om 1.214 kilo per per jaar.

De reden dat de productie in Nederland nauwelijks stijgt, ligt volgens manager Dirk Keijzers van Geiten KI Nederland (GKN) waarschijnlijk aan het lage aantal geitenhouders dat aan melkcontrole doet. Van de geitenhouders doet 10 procent aan de zesweekse melkcontrole en nog eens 10 procent laat de melk drie tot vier keer per jaar bemonsteren. In totaal doen zestig geitenhouders aan melkcontrole. Wel doet 40 procent van deze totale groep veehouders aan een vorm van melkmeting, bijvoorbeeld via een automatisch melksysteem. De kilogrammen vet en eiwit worden dan niet bepaald.

'Indien je de genetische potentie van geiten benut, moeten de topgeiten op elk bedrijf 2.000 tot 2.500 kilo melk kunnen geven in 365 dagen', verzekert Keijzers. 'Sommige geiten houden die hoge productie wel twee tot drie jaar vol, zonder tussendoor te lammeren.'

Betere huisvesting

De manager verwacht dat de melkproductie de komende jaren stijgt. Het rendement op geitenbedrijven is toegenomen en de huisvesting is verbeterd. Hij ziet een betere jeugdgroei op de bedrijven en constateert dat geitenhouders de voeding nog verder hebben geoptimaliseerd.

Opmerkelijk noemt Keijzers de flinke variatie in de melkproductie van geiten. 'De beste 10 procent geeft twee keer zoveel melk per dag dan de gemiddelde geit.' Veel geitenhouders kiezen bovendien voor een gesloten bedrijfsvoering, weet hij. 'Ze selecteren de dertig tot vijftig beste geiten en laten die insemineren met een goede bok. Met de beste bokjes fokken ze verder.'

Andere veehouders laten soms tweehonderd geiten na synchroniseren in één keer insemineren. Deze methode geeft veel werkgemak, want de lammeren worden tegelijkertijd geboren. 'En je houdt de bok uit de stal', stelt Keijzers. Kunstmatige inseminatie kost zo'n 40 tot 50 euro per dier, dat is inclusief synchroniseren, insemineren en een rietje sperma.

Familie Van der Veen laat jaarlijks ongeveer vijftig tot honderd geiten insemineren. Vervolgens houden de veehouders de goede dekbokjes aan die ze inzetten voor de fokkerij of verkoop. Het stel koos bewust voor melkcontrole. 'We willen weten welke dieren het meest interessant zijn om mee te fokken', zegt de Friese geitenhouder.

Verder werkt het echtpaar met een individueel voersysteem, waarbij melkcontrole een vereiste is. De krachtvoergift is afhankelijk van de melkproductie. Gemiddeld voeren Harm en Ankie van der Veen de geiten 70 tot 75 kilo brok per 100 kilo melk. Fokkerij is een passie van de geitenhouder. 'Ik wil graag weten wat de impact van de bokken is en hoe de dochters het doen. We maken bewuste kruisingen om de productie en levensduur te verbeteren.'

Arbeidsintensief

De geitenhouder voegt eraan toe dat deelname aan de melkcontrole best prijzig is. Jaarlijks bedragen de kosten 50 tot 100 euro per dier. Vanwege de hoge dieraantallen is het ook arbeidsintensief. Tijdens het nemen van de melkmonsters staan er drie extra medewerkers in de put. Elke zes weken weer.

'We hebben dus extra personeel in dienst', legt Van der Veen uit. 'Ook het samenstellen van groepjes geiten die onder de bok gaan, kost meer werk. En bij het aflammeren moeten we heel precies registreren welke lammeren van welke geiten zijn.' Toch kan melkcontrole financieel uit op zijn bedrijf, vanwege de verkoop van veel dekbokjes.