Docent civiele techniek: 'Nieuw land helpt boerengrond te ontzien'

Nederland heeft een lange geschiedenis op het gebied van landaanwinning uit water. Flevoland, de Eerste en Tweede Maasvlakte en de vele polders tonen de mogelijkheden.

Met deze kennis in het achterhoofd kijkt Leo van Gelder, docent civiele techniek aan de Hogeschool Rotterdam, niet op van het plan van LTO Nederland om de mogelijkheden serieus te laten onderzoeken. Zelf is Van Gelder – ook oud-heemraad bij Waterschap Hollandse Delta – als kwartiermaker betrokken bij het in 2019 gestarte Community of Practice Hoogwaterveiligheid van de Hogeschool Rotterdam. Hij neemt het plan van LTO serieus. 'Het idee is absoluut niet verkeerd.'

Zeespiegelstijging opvangen

Van Gelder laat zijn studenten onderzoeken hoe landaanwinning voor de kust van Zuid-Holland kan uitpakken. Zij hebben onder meer een visie opgesteld voor uitbreiding van het duingebied vanaf de Noorderpier bij Hoek van Holland tot de haven van Scheveningen. Het land wordt ongeveer 4 kilometer uitgebreid richting zee. Het oorspronkelijke idee is dat het bijdraagt aan de versteviging van de kust om de zeespiegelstijging op te vangen.

Kustuitbreiding met opgespoten zeezand is niet heel geschikt voor de land- en tuinbouw, denkt Van Gelder. 'Het is geen vette klei, maar voor andere functies is deze grond wel bruikbaar. Denk aan natuur, recreatie en woningbouw. Zo'n gebied kan lucht geven in Rotterdam of Westland.'

LTO is volgens Van Gelder gebaat bij iedere vorm van landaanwinning, omdat voor vrijwel iedere functie naar landbouwgrond wordt gekeken. 'Nu kun je voorstellen om voor die andere functies, zoals natuur en woningbouw, naar deze nieuwe grond te kijken. Het geeft mogelijkheden om vrijer over deze onderwerpen te denken als de kust wordt uitgebreid.'

Enorme zandbak

Van Gelder en zijn team hebben zich gericht op de regio Rijnmond, maar in principe kan kustuitbreiding op deze wijze op elke plek langs de Nederlandse kust worden toegepast. 'We hebben een voordeel met de Noordzee. Het is een enorme zandbak waaruit we zand kunnen opbaggeren.' Hij wijst in dit verband naar de Tweede Maasvlakte die in vijf jaar is opgespoten met Noordzeezand. Over de kosten van landaanwinning durft hij geen uitspraak te doen.

Binnen het kader waarin de groep van Van Gelder werkt, is vooral gekeken naar hoogwaterbescherming. Hierin wordt ook gekeken naar een sluis in de Waterweg. Die zal zorgen voor minder uitstroom van zoetwater en een kleinere zoute tegenstroom. Dat moet de zoetwatervoorziening ook voor de landbouw ten goede komen.

Eiland voor de hele kust

Het plan zoals Van Gelder met zijn studenten uitwerkt is op dit moment niet het enige op dit gebied. Er zijn diverse denktanks, waterspecialisten en ingenieurs mee aan de slag, voornamelijk vanuit de wens om Nederland te beschermen tegen een zeespiegelstijging. De plannen bestaan bijvoorbeeld uit dijken in de Noordzee of een eiland voor Noord- en Zuid-Holland, zoals het Plan West-Holland.

Dit Plan West-Holland gaat uit van een langwerpig kunstmatig eiland op ongeveer 1 kilometer voor de kust. Het eiland is zo'n 5 kilometer breed en loopt van Den Helder tot Hoek van Holland. Plan West-Holland moet duurzame bescherming bieden tegen overstromingen en ruimte voor onder meer een vliegveld aan zee, bewoning en havens.

Landaanwinning in de Noordzee heeft ook in vorige decennia op de agenda gestaan. Het idee om een nieuw vliegveld aan te leggen voor de kust bij Wijk aan Zee is in de jaren negentig beoordeeld en terzijde geschoven. In 2019 is hier opnieuw naar gekeken, met dezelfde conclusie. In 2007 werd het idee geopperd om een tulpvormig eiland voor de kust aan te leggen, maar ook dat plan haalde het niet.

Markerwaard

Als het over landaanwinning gaat, duikt vroeg of laat de de Markerwaard weer op. Deze beoogde polder stond ruwweg geprojecteerd in de driehoek Enkhuizen, Lelystad en Amsterdam. De aanleg van de dijken startte in 1941, maar al snel kreeg de aanleg van oostelijk en zuidelijk Flevoland prioriteit.

Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig nam het draagvlak voor de Markerwaard af. Actiegroepen en milieuorganisaties verzetten zich. In 1986 besloot het kabinet de plannen stil te leggen en in 2003 ging er definitief een streep door. Wel is hier natuurgebied de Markerwadden aangelegd.