Rem op groei agrarische sector door stikstofbeleid

In een vooruitzicht voor de agrarische sector beschrijft het economisch bureau dat de onzekerheid door het stikstofbeleid in 2021 groot blijft, vooral voor de intensieve veehouderij. 'Bedreigingen voor de landbouw in de strijd om de ruimte de komende jaren zijn taakstellingen op het gebied van woningbouw, energietransitie en aanleg van natuur', geeft de bank aan. 'Dat geldt ook voor de toenemende roep om de extensievere kringlooplandbouw. Voor al deze doelen wordt gekeken naar de landbouwgrond en een fors deel van de doelen heeft te maken met het creëren van stikstofruimte.'

Volgens sectoreconoom Agri & Trade Henk van den Brink van het ING Economisch Bureau staat de landbouwsector voor een flinke uitdaging. 'Voor een sector die economisch gezien een onmisbare pijler is, altijd fors heeft geïnvesteerd in innovatie en verduurzaming, die onder het door de Europese Unie vastgestelde stikstofplafond voor de veestapel blijft en te maken heeft met een scheve margeverdeling in de food- en agriketen, worden het uitdagende jaren.'

Weinig conjunctuurgevoelig

De stabiliteit van de agrarische sector bleek ook in het afgelopen 'coronajaar'. De sector is in vergelijking met andere sectoren weinig conjunctuurgevoelig. Wel fluctueert de productiewaarde in de landbouwsector doorgaans veel meer dan het productievolume. De volumegroei in de agrarische sector was in 2020 1,2 procent. De productiewaarde daalde echter ruim 4 procent als gevolg van de coronacrisis, door vraaguitval bij diverse producten.

De prijzen van diverse producten daalden ook. Volgens de bank is prijsherstel in 2021 haalbaar, maar sterke rendementsverbetering wordt gehinderd door de aanhoudende druk op consumentenbestedingen in binnen- en buitenland. De bank verwacht in 2021 een afzwakking van de groei en voorspelt een groeicijfer van 0,5 procent van het productievolume.

In 2020 was er alleen in het tweede kwartaal een kortstondige dip te zien in de totale agrarische sector, vooral als gevolg van de sluiting van slachterijen. De groei van 1,2 procent komt echter toch overeen met het langjarig gemiddelde.

Diverse sectoren, vooral in de veehouderij, kregen wel te maken met slechtere prijzen dan in 2019. Daardoor vielen de resultaten vaak tegen. Vooral de vraag vanuit het buitenland liep in 2020 terug. Toch viel dit volgens ING uiteindelijk mee. In het begin van het coronajaar werd een grotere terugval in vraag vanuit het buitenland verwacht, staat in het overzicht van het Economisch Bureau.

Binnenlandse foodsector

Met name de binnenlandse foodsector deed het goed. Een deel van de consumentenbestedingen verschoof van de horeca naar de supermarkten en voedingsspeciaalzaken. Daarnaast werd er volop geld uitgegeven door consumenten in tuincentra en bloemenwinkels. Er waren best grote verschillen te zien tussen de verschillende agrarische sectoren in 2020 en zelfs binnen sectoren.

Groentetelers die aan de supermarkten leverden, floreerden volgens de bank. Maar de groep telers die de horeca en foodservice bedienden, deden juist slechte zaken. Het gemiddelde bedrijfsresultaat in de voedingsglastuinbouw lag desondanks 17 procent lager dan in 2019. Dat kwam vooral door lagere prijzen.

De export van groente en fruit steeg in 2020 met 6 procent, maar dat kwam vooral door de wederuitvoer van fruit. De sierteelt heeft ook een zware periode gekend. De sierteeltexport daalde in 2020 met 4 procent. Er was een flinke vraaguitval tijdens de eerste lockdown, die samenviel met de drukste exportmaanden.

Uienmarkt floreert

In de akkerbouw waren er ook flinke verschillen te zien. De uienmarkt deed het heel goed. De uienafzet is minder afhankelijk van de horeca en bleef volgens de bank prima presteren. In het begin van de coronacrisis had de uienexport een tijdje last van containertekorten, maar in de tweede helft van 2020 bereikte de uienexport recordhoogtes. De verwachting is dat de uienprijzen in 2021 bovengemiddeld hoog blijven.

Voor de fritesaardappelen zag 2020 er heel anders uit. Vanwege de lockdown kelderden de prijzen van fritesaardappelen in maart 2020. Tot nu toe blijven de prijzen ruim achter bij de normale niveaus. De coronacrisis beïnvloedt ook het nieuwe seizoen. Zowel nieuwe contractvolumes al de prijzen voor levering af land in de tweede helft van dit jaar zijn lager. In combinatie met hogere teeltkosten wordt het volgens ING een zwaar jaar voor aardappeltelers.

Hoge voerkosten

In de veehouderij hadden melkveehouders in 2020 te maken met een sterke daling van de melkprijs. Op dit moment is de prijs weer uitgekomen op het gemiddelde niveau en de verwachting is dat dit in 2021 zo blijft. Wel loopt de prijsontwikkeling tussen de melkstromen volgens ING sterk uiteen. De hoge voerkosten zullen ook in 2021 rendementsgroei voor melkveehouders in de weg staan.

In de pluimveehouderij deden leghennenhouders veel betere zaken dan vleeskuikenhouders. Leghennenhouders konden een deel van de afzet verplaatsen van de horeca en foodservice naar de supermarkten. Inmiddels zijn de eierprijzen volgens ING al een aantal maanden aan de lage kant in combinatie met hogere voerkosten. Dat maakt het perspectief voor leghennenhouders in 2021 minder gunstig dan in de voorgaande jaren.

Corona en Afrikaanse varkenspest

In de varkenshouderij werd in 2020, ondanks de gekelderde vleesprijzen in de loop van het jaar, toch nog een bovengemiddeld rendement behaald. 2021 is voor varkenshouders volgens ING echter een onzeker jaar. Dat komt zowel door corona als de Afrikaanse Varkenspest. Het is voor deze sector ongunstig dat de grondstofprijzen oplopen, met hoge voerkosten tot gevolg.