Consortium onderzoekt integrale aanpak mestvraagstuk

Een stallenbouwer is meestal geen bodemspecialist, een ambtenaar geen ondernemer en een akkerbouwer geen koeienboer. En dus staan nieuwe stalsystemen, mestverwaardingsprojecten en precisielandbouw vaak los van elkaar, redeneert NCM-voorman Jan Roefs. 'Dat is jammer. We gaan de verschillende leefwerelden bij elkaar brengen.'

Vanaf maart loopt het onderzoeksprogramma 'Betere stal, betere mest, betere oogst'. Samen met Wageningen University & Research gaan vijf provincies, het Melkveefonds, SBK, BO Akkerbouw, elf leveranciers van technische systemen en partijen als ZLTO, FME en NCM onderzoeken hoe meststromen bij kunnen dragen aan een beter inkomen en aan het terugdringen van emissies als stikstof, methaan en fosfaat.

Kijken naar hele keten

Startpunt is de stal, waar feces en urine via nieuwe technieken meteen worden gescheiden. Die ontwikkeling vraagt om nieuwe opslagmogelijkheden en verdere verwerking van mest tot uiteindelijk het op het land brengen van de nuttige nutriënten.

'De sleutel tot verwaarden is dat je kijkt naar de hele keten', motiveert Roefs. 'Daarom gaan we met proeven in de praktijk innovaties al doende optimaliseren. Onze opdracht is kansrijke routes verzilveren en knelpunten oplossen. De economische en milieueffecten over de hele keten willen we in beeld hebben en verbeteren.'

Een belangrijk uitgangspunt voor Roefs is dat boeren en tuinders met hun investeringen geld kunnen verdienen of kosten kunnen besparen. 'In Frankrijk zien we dat de coöperatieve varkensvleesketen Cooperl na het scheiden van meststromen in de stal met de dikke fractie biogas produceert en bodemverbeteraars op de markt brengt. Daarmee beuren veehouders 20 euro per ton mest. Dit is een voorbeeld van hoe het in Nederland ook zou kunnen.'

Andere verdienmodellen

Ook andere verdienmodellen zijn denkbaar, zegt de NCM-directeur. Zoals het Stikstofcollectief Zuid-Holland laat zien: boeren dringen de ammoniakuitstoot in de stal terug en een deel van de vrijgekomen stikstofruimte verleasen ze aan partijen die willen bouwen, zoals de Rotterdamse Haven.

Rembert van Noort, ZLTO-specialist kringlooplandbouw en mest, pleit voor een bredere blik op het mestvraagstuk. 'De overheid stelt zeer strenge eisen aan het terugbrengen van de emissies in de stal, terwijl 40 procent van de ammoniakemissie op het land plaatsvindt. We willen dus met dit programma de totale kringloop verder optimaliseren en laten zien dat je op heel veel terreinen emissies kunt terugbrengen. Dat geeft agrarisch ondernemers ook keuzemogelijkheden.'

Urine uit stal

Volgens Van Noort en Roefs kan met name de urine uit de stal bijdragen aan een rendabele businesscase. 'We proberen op Europees niveau voor elkaar te krijgen dat we deze, bewerkt of niet, mogen inzetten als kunstmestvervanger', zegt Van Noort. 'We zien nu dat bij de bron fracties wel worden gescheiden, maar dat ze in de mestput weer bij elkaar komen.'

Het is belangrijk dat elke schakel in de keten waarde toevoegt voor de volgende schakel, stelt Van Noort. 'Daarom brengen we veehouders en akkerbouwers meteen bij elkaar om tafel.'

Het onderzoeksprogramma richt zich op de melkvee-, kalver- en varkenshouderij. Vooral voor de melkveebedrijven zijn ook decentrale oplossingen denkbaar, zoals robots die de dikke fractie opzuigen en een kleine biovergister op het bedrijf. 'Ze kunnen hiermee veel gemakkelijker grondgebonden worden', voorspelt Roefs.

Aansluiting met Taskforce

Voor innovatieve stalsystemen is aansluiting gezocht met de Taskforce Toekomstbestendige Stallen. 'Wij kijken naast stikstofemissie ook naar andere uitdagingen, zoals geur, fijnstof, dierenwelzijn en de toepasbaarheid van een systeem bij de veehouder', zegt programmamanager Marcel van Haren van de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie FME.

De komende jaren worden innovaties in stallen ook geïmplementeerd via starterssubsidies. 'We hebben zo'n 150 ideeën verzameld, rijp en groen, van het koelen van mest tot mestbanden, spoelsystemen en plasmatoepassingen', zegt Van Haren. 'Geen enkel systeem biedt volgens mij dé oplossing voor alle vraagstukken, maar je kunt verschillende technieken wel heel goed combineren.'

En ja, redeneert Van Haren, er zal best wat misgaan in de opstartfase. 'Net als de eerste auto's die ook vaker pech hadden dan de auto's die we nu kennen.'