Perspectief voor Limburgs tritordeum

Achtergrond Akkerbouw Willeke Koerhuis 04 feb 2021 om 06:30uur

Brood van het graan tritordeum. In 2018 was het ineens een hype in Nederland toen bleek dat bekende Nederlandse wielrenners ontbeten met brood gebakken van dit 'Spaanse graan'. Op hetzelfde moment begon akkerbouwer Wynand Vogels in Schinnen te experimenteren met de teelt van dit gewas. Wiro Nillesen, 'ketenregisseur' van de Kollenberger spelttelers, ontdekte dat Limburgs tritordeum een veelbelovende toekomst heeft.

Tritordeum is een mediterraans graan dat eind jaren zeventig werd ontwikkeld door een groep onderzoekers van het Institute of Sustainable Agriculture in het Spaanse Cordoba. Het gewas is ontstaan uit een natuurlijke kruising van durumtarwe (Triticum durum) en wilde gerst (Hordeum chilense).

Tritordeum is sinds 2013 op de markt en wordt om verschillende redenen gezien als een duurzaam gewas. 'Het is een robuust graan dat goed groeit op een arme bodem', licht Nillesen toe. 'Het kan goed tegen droogte en hoge temperaturen, belangrijk in tijden van klimaatverandering. Ook gebruikt het gewas water op efficiënte wijze en is het beter bestand tegen veel schimmels en ziekten, waardoor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen tot een minimum kan worden beperkt.

Tritordeum werd in 2018 verkozen tot meest duurzame ingrediënt bij de Sustainable Food Awards Amsterdam. Op het gebied van gezondheid scoort het ook hoog. Het gewas heeft een hoog gehalte aan vezels, onverzadigde vetzuren, eiwitten, antioxidanten zoals luteïne en minder onverteerbare gluten. Tritordeum kan worden gebruikt voor een breed scala aan voedingsmiddelen.

Opbrengst is voldoende om ermee door te gaan

Wiro Nillesen, 'ketenregisseur' van de Kollenberger spelttelers

Introductie in Nederland

Samen met Frank van Eerd van Grainlabs en de Bisschopsmolen in Maastricht bracht Nillesen tritordeum naar Nederland. 'We waren op zoek naar een innovatief gewas dat past bij de steeds droger en warmer wordende zomers', legt hij uit.

'Frank Van Eerd nam contact op met Fred Brouns, hoogleraar voeding aan de Universiteit Maastricht, die het Spaanse graan tritordeum als optie noemde. Toevallig was de broer van Van Eerd net in Spanje voor een trainingskamp met de wielerploeg van Jumbo-Visma. Hij nam het graan voor het eerst mee naar Nederland', vervolgt Nillesen. Bakker Van Eerd bakte er met succes zijn eerste brood mee. Nillesen liet vervolgens meer tritordeum uit Spanje komen, zodat ook andere bakkers konden experimenteren.

• Lees ook: Telersclub experimenteert met tritordeum

Akkerbouwer Wynand Vogels uit Schinnen zaaide in 2018 3 hectare van het nieuwe gewas. 'Helaas viel de eerste oogst in augustus 2019 tegen. De kwaliteit was onvoldoende en er waren nog veel vragen te beantwoorden.'

Hoogwaardig, eiwitrijk diervoeder

Maar na de oogst gebeurde er iets bijzonders. 'Tarwerassen sterven af na het oogsten, maar we zagen dat het tritordeum opnieuw opkwam en uitliep, tot het in november weer 45 centimeter hoog stond op de akker. We denken dat de tweede oogst als hoogwaardig, eiwitrijk diervoeder kan dienen. Ook hoeft er dankzij de tweede groei geen groenbemester te worden ingezaaid om de bodem te herstellen en is er, indien het perceel in een heuvelachtig gebied ligt, minder erosie door de regen in het najaar.'

Door deze voordelen van een tweede oogst en een toenemende vraag naar tritordeum in Nederland, was er geen reden om na de eerste mislukte oogst op te geven. Vogels ging in 2020 de uitdaging met het graan opnieuw aan. Samen met zijn collega Huub Diederen uit Geleen zaaide hij 4 hectare tritordeum in. Het resultaat was een oogst van 20 ton met een goede bakkwaliteit en opbrengst.

Toekomst voor tritordeum

Dit jaar wordt de Limburgse teelt van tritordeum uitgebreid. 'De telers halen nu al een opbrengst die voldoende is om ermee door te gaan. Momenteel is er te weinig Limburgs tritordeum en wordt de vraag nog aangevuld met de Spaanse of Italiaanse soort', aldus Nillesen. Akkerbouwers Vogels en Diederen kiezen voor 2021 voor een vier keer zo groot teeltoppervlak als vorig jaar.

Daarnaast hoopt Nillesen de komende tijd meer ambachtelijke bakkers te bereiken. 'We merken dat deze bakker minder snel schakelt dan de industrie. De innovatie-, en productontwikkeling ligt bij de industrie op een hoger niveau. Dat is jammer, want de ambachtelijke bakker is veel toegankelijker voor de consument.

Tenslotte zijn er plannen voor meer onderzoek. Er wordt op kleine schaal geëxperimenteerd met het biologisch telen van tritordeum. En de boeren hopen meer inzicht te krijgen in de mogelijkheden van de tweede oogst. Ook ontbreekt nog duidelijke informatie over de stikstofefficiëntie. 'We zijn in contact met Wageningen University & Research om verder onderzoek te kunnen doen. Zij komen dit voorjaar de akkers van de boeren bekijken. Hopelijk vinden we beschikbare fondsen, zodat we het potentieel van dit innovatieve gewas nader kunnen onderzoeken.'

Lees het hele artikel op www.kiempunt-limburg.nl.

Brood, bier en pasta van tritordeum

De eerste goede oogst van het Limburgse tritordeum uit 2020 wordt gemalen door de Commandeursmolen in Mechelen. Het bloem en meel gaan naar ambachtelijke bakkers en de industrie. Bij de Bisschopsmolen worden verschillende broden en wafels gebakken met tritordeum. En binnenkort gaat een grote landelijke retailketen een tritordeumbrood op de markt brengen. Bierbrouwers tonen ook interesse in het graan. Vechtdal Brouwerij in Dalfsen brouwde al een ipa, de Bisschopsmolen de 'Eigenweizen Tritordeum Lager' en Brouwerij Basanina het 'Coupure Blond'-bier. Ook Gulpener is voornemens ermee aan de slag te gaan. Pasta Pura in Beek heeft al proeven gedaan met een tritordeumpasta.