Schouten moet gegevens PAS-melders openbaar maken

Dit heeft waarschijnlijk grote consequenties voor andere zaken die nog lopen. De uitspraak heeft tot gevolg dat de landbouwminister de adres- en topografische gegevens van tien agrarische bedrijven openbaar moet maken, zoals milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) had gevraagd. Deze agrarische bedrijven deden in de periode van 2015 tot 2019 een PAS-melding.

In die periode was op basis van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) voor activiteiten met een beperkte stikstofuitstoot geen vergunning nodig. Bedrijven konden met een melding volstaan. Na het onderuitgaan van het PAS in mei 2019 kwamen deze boeren, zonder eigen schuld, in een feitelijk illegale situatie te zitten. Er is nu alsnog een vergunning nodig. Minister Schouten heeft altijd gezegd dat ze de PAS-melders en niet-meldingsplichtigen zal legaliseren. In de nieuwe stikstofwet, waarover de Eerste Kamer nog moet stemmen, is vastgelegd dat dit voor 2023 moet gebeuren.

Volledig beeld van stikstofuitstoot

MOB vroeg de minister alle PAS-meldingen die in deze periode zijn gedaan openbaar te maken, om zo een volledig beeld te krijgen van de stikstofuitstoot. Schouten heeft zo'n 3.500 meldingen openbaar gemaakt, met uitzondering van de locatiegegevens.

Daartegen kwam MOB eerder in beroep bij de rechtbank Noord-Nederland. Uit praktische overwegingen besloot de rechtbank eerst uitspraak te doen over tien meldingen van agrarische bedrijven uit Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel. Daarover oordeelde de rechtbank in juli 2020 dat de minister ook de locatiegegevens van de bedrijven openbaar moest maken. Tegen die uitspraak kwamen de minister en LTO Noord in hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak.

De Raad van State (RvS) oordeelt dat de gevraagde locatiegegevens niet alleen milieu-informatie, maar in het bijzonder ook emissiegegevens zijn. Dit is volgens de rechter belangrijk, omdat de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) in vergelijking met andere soorten informatie minder mogelijkheden biedt om het verstrekken van milieu-informatie te weigeren, in het bijzonder bij emissiegegevens.

Privacy van boeren mag geen rol spelen

De Wob heeft als doel om zoveel mogelijk informatie openbaar te maken over (stikstof)uitstoot in het milieu, zo oordeelt de RvS. 'Daarom bepaalt de Wob bijvoorbeeld dat de privacy van belanghebbenden geen rol mag spelen bij de beslissing emissiegegevens openbaar te maken', staat in de verklaring van de RvS. 'De minister heeft in dit geval wel rekening gehouden met de privacy van belanghebbenden en de emissiegegevens mede om die reden geweigerd. Dat is dus onterecht.'

De minister hoeft emissiegegevens niet openbaar te maken als de veiligheid van bedrijven daardoor in het geding komt of als daarmee sabotage wordt voorkomen. Volgens de RvS moeten daar dan wel concrete aanknopingspunten voor bestaan.

'De enkele vrees daarvoor is onvoldoende. Kortom: aan een besluit om emissiegegevens om deze reden niet openbaar te maken, worden hogere motiverings- en bewijseisen gesteld. Het besluit van de minister voldoet hier niet aan. Zij heeft niet aannemelijk gemaakt dat de tien bedrijven waar het in deze uitspraak om gaat, in de gevarenzone belanden als hun locatiegegevens openbaar worden gemaakt', laat de RvS weten.

Persoonlijke levenssfeer geschonden

LTO Noord is teleurgesteld over deze uitspraak, zegt Trienke Elshof, LTO-portefeuillehouder Gezonde Omgeving en LTO Noord Regio Noord-voorzitter. 'We hebben ons tot en met de hoogste rechter verzet tegen publicatie van deze gegevens, omdat de persoonlijke levenssfeer van ondernemers en hun gezinnen hiermee wordt geschonden. Het is erg teleurstellend dat de RvS dat anders ziet.'

De belangenorganisatie voor boeren en tuinders is bang dat MOB deze gegevens gaat gebruiken om tegen boeren te procederen. 'Deze PAS-melders hebben op dit moment geen passende vergunning, terwijl ze altijd te goeder trouw en volgens de regels hebben gehandeld. Minister Schouten heeft herhaaldelijk toegezegd de situatie te legaliseren. Deze uitspraak onderstreept de urgentie daarvan.'

Bezwaar tegen openbaarmaking

LTO ondersteunde de boeren die bezwaar maakten tegen het openbaar maken van gegevens over hun PAS-melding. Elshof: 'Een PAS-melding heeft vrijwel altijd betrekking op een boerenbedrijf waar de ondernemer met zijn familie woont en werkt. 'Bedrijfsgegevens' hebben daarom een sterk persoonlijk karakter. Boeren hebben, net als elke Nederlandse burger, recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Openbaarmaking van gegevens vergroot de onzekerheid waar veehouders sinds de val van het PAS al onder gebukt gaan.'

Volgens Elshof heeft de minister haar best gedaan om openbaring te voorkomen. 'Dat waarderen we. Nu is het zaak dat de overheid de PAS-meldingen legaliseert, zodat eventuele processen van milieuactivisten geen kans maken. De provincies moeten snel met de vergunningverlening aan de slag en tussentijdse handhavingsverzoeken van claimclubs weigeren.'

De rechtbank Noord-Nederland kan nu de zaak over de resterende PAS-meldingen in behandeling nemen en daarin uitspraak doen. Het ligt voor de hand dat de uitspraken hiervan in lijn zullen liggen met de uitspraak van de RvS. En dat de locatiegegevens ook in deze zaken zullen moeten worden gedeeld door de overheid.