Afrikaantjes praktijkrijp voor aanpak wortellesieaaltje

Bij de beheersing van aaltjes gaan onderzoekers Johnny Visser en Paulien van Asperen van Wageningen University & Research (WUR) uit van drie belangrijke stappen. Eerst moet de teler weten hoe de aaltjespopulatie ervoor staat, dan kan hij kijken hoe hij door een gerichte gewas- en groenbemesterkeuze de besmetting beheersbaar kan houden. Mocht dit niet lukken, dan zijn er aanvullende maatregelen.

Die maatregelen zijn bijvoorbeeld chemische bestrijding, inundatie en de inzet van Afrikaantjes als middel om het wortellesieaaltje Pratylenchus penetrans sterk te reduceren.

Visser: 'We weten veel meer over de aandachtspunten in de bodemgebonden ziekten, door het steken van goede monsters. Dat kan het beste op kleinere oppervlakten, het liefst maximaal 1 of 2 hectare. Dat is kostbaarder, maar het levert veel meer op voor je strategie. Je weet dan of daar een gevoelig gewas kan staan. Daarnaast moet je het gewas monitoren.'

Vrije keuze

Via aaltjesschema.nl en handboekgroenbemesters.nl kan de teler keuzes in gewassen en groenbemesters maken. 'Vooral bij groenbemesters is de teler vrij in wat hij kiest', zegt Visser. 'Dat kan meer verschil maken dan je denkt. We toonden met de langjarige bodemgezondheidsproef aan dat verkeerde keuzes gemiddeld 10 procent van je opbrengst kunnen kosten.'

Na een gerichte gewas- en groenbemesterkeuze komen eventueel nog aanvullende maatregelen, laat Visser weten. 'Chemie mag steeds minder, maar je kunt overwegen om een gewas in de zomer op te offeren en in plaats daarvan tagetes te telen.'

Naast Pratylenchus penetrans noemt landbouwkundige Jans Klok van Avebe de cysteaaltjes die aardappelmoeheid veroorzaken. 'Voor de teelt van TBM-pootgoed in de zetmeelaardappelen geven we duidelijke richtlijnen. Die gaan over bemonstering, keuze voor hoogresistente rassen en bij te hoge besmetting een teelt overslaan.'

Schade voorkomen

Die richtlijnen mogen dan niet bindend zijn, wie zich er niet aan houdt staat binnen de kortste keren buitenspel, stelt Visser. 'Schade voorkomen is de lijn als het vrijlevende alen betreft.'

Bedrijfsleider Marc Kroonen van het proefbedrijf in Vredepeel zegt dat de telers altijd oplossingen zoeken die bij hun individuele bouwplan horen. 'Daarbij hebben ze het aaltjesschema volop gebruikt. Ze hebben de informatie die wij aanboden absoluut opgepakt. Veel teelten kun je overigens vergeten als je niet actief wat doet aan de aaltjesbeheersing. De tagetes begon in de jaren tachtig in het zuidoosten aan een opmars.'

400 tot 450 euro per hectare

Voor het zaad en de extra onkruidbestrijding in de begingroei van tagetes mag de teler al snel 400 tot 450 euro per hectare rekenen, zegt Visser. 'Bij een besmetting met driehonderd tot vierhonderd aaltjes per 100 milliliter grond is het al rendabel. Wij gaan uit van 2,5 ton extra zetmeel in de eerste teelt na de tagetes. En in de tweede teelt nog eens van 1 ton extra zetmeel. Daar komt nog een mogelijk positief effect op de bietenopbrengst bij.'

Visser zegt dat zaaien als hoofdteelt in de zomer uit kan en dat de tagetes na een vroeg gewas als wintergerst ook nog zinvol is. 'Zaai het liefst ruim voor half augustus, daar zit het omslagpunt. De tagetes is gevoelig voor vorst, dus bij nachtvorst in het najaar houdt het op.'

Boost-jaar

Als tagetes in de zomer wordt geteeld (zaai eind juni), geeft dit de teler de mogelijkheid om voorafgaand aan de tagetesteelt andere maatregelen uit te voeren om de bodemkwaliteit te verbeteren. Een zogeheten Boost-jaar.

Visser noemt bestrijding van aardappelopslag, oplossen van structuurproblemen of de teelt van aardappel als vanggewas om de besmetting met aardappelcysteaaltjes sterk terug te dringen. Hoewel er indicaties waren dat tagetes trichodoriden zou vermeerderen, vinden de WUR-onderzoekers in hun proeven geen opbouw van besmettingen met deze aaltjes.

Lelietelers zijn beperkt in het toepassen van nattegrondontsmetting. Daarom kunnen ze er nu voor kiezen een perceel voor meerdere jaren te huren en dan te beginnen met de tagetesteelt. Visser: 'Bij akkerbouwrotaties hebben we ook aangetoond dat het uit kan. Het blijkt dat je een betere teelt in aardappelen of peen hebt na tagetes. Het brengt wortelknobbelaaltjes ook op een lager niveau.'

Dure maatregelen

Bouwplankeuzes en geschikte groenbemesters zijn laagdrempelig. Chemie wordt steeds verder ingeperkt. Tagetes telen, het onder water zetten van een perceel en het inwerken en afdekken van organisch materiaal zijn effectieve maar ook vrij dure maatregelen.

Onderzoek naar antagonisten van bodemziekten leverde nog geen resultaten op voor de praktijk. Visser en Van Asperen denken dat tagetes binnen de aanvullende maatregelen praktijkrijp is voor de akkerbouw, dankzij de relatief gunstige prijs en technische haalbaarheid.