'Holwerd aan Zee' stapje dichter bij doel

'Holwerd aan Zee' is een groot plan dat Holwerd en de omliggende regio een economische en ecologische boost moet geven. Centraal staat een open vaarverbinding tussen de Waddenzee en Holwerd, die zorgt voor een nieuw natuur- en recreatiegebied. Ook een veiliger vaargeul naar Ameland, de afwatering van de regio en natuurontwikkeling maken deel uit van het plan.

Het project zit in fase II. Dat wil zeggen dat een projectorganisatie is opgezet en dat tien werkgroepen zijn opgericht die onderdelen aanleveren voor het programma van eisen. Met deze input wordt een voorlopig ontwerp gemaakt, dat eind 2021 klaar moet zijn en aan het gebied wordt voorgelegd. Als alles volgens plan verloopt, kan in 2023 de schop in de dijk.

Van onderop

Bijzonder aan dit project is dat het van onderop komt, benadrukken Marco Verbeek en akkerbouwer Hessel Hiddema, twee van de vier initiatiefnemers.

'Je moet als gebied de balans zoeken tussen landbouw, natuur, recreatie en toerisme en leefbaarheid. Dat zit allemaal in 'Holwerd aan Zee'. We denken niet in hokjes. In de werkgroep Landbouw & Zoetwater zit bijvoorbeeld ook iemand van natuur en in de werkgroep Natuur zit ook iemand van landbouw. Je moet het samen oplossen', zegt Hiddema.

Landbouwminister Carola Schouten noemde 'Holwerd aan Zee' vorige week in haar Rede fan Fryslân nog specifiek als voorbeeld van een regionaal initiatief dat van onderop is ontwikkeld.

Brakke zones

Het plan om een gat in de dijk te maken en een getijdenmeer met brakke zones en een natuurlijke zoet-zoutovergang aan te leggen, is niet door iedereen met gejuich ontvangen, erkennen de initiatiefnemers. Boeren in het gebied zien mogelijkheden in natuurbeheer en een betere waterhuishouding en verkaveling door het plan, maar ervaren ook de onzekerheid en dreiging van een toenemende verzilting van onderop in kustregio.

Om meer duidelijkheid over de zoutgehalten en grondwaterstanden te krijgen, heeft Acacia Water in 2018 peilbuizen in het gebied geplaatst. Vorig jaar zomer plaatsten twaalf akkerbouwers een Aqua Pin die eveneens de grondwaterstand en het zoutgehalte meet, maar die eenvoudig kan worden verplaatst.

Nauwlettend volgen

'Het voordeel van deze metingen is dat het hele gebied rond Holwerd nu nauwlettend kan worden gevolgd. De metingen wijzen uit dat er nu nog geen problemen met verzilting zijn. Ook blijkt dat de dijk een duidelijke buffer vormt tegen het zout. Maar het is niet zo dat het zoutgehalte lager wordt naarmate je verder van de dijk af zit. Juist het tegenovergestelde is het geval. Het is allemaal veel genuanceerder dan je zou verwachten', zegt Hiddema.

Plannen in het kader van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) voor binnendijkse natuurontwikkeling langs de Waddenkust zorgden onlangs weer voor onrust in de regio.

'Laat het zout buiten de dijk', verwoordt regiobestuurder Tineke de Vries van LTO Noord de algemene stemming onder de boeren. 'Dit is een hoogwaardig pootgoedgebied. Daar moet je niet lichtzinnig met water en verzilting omspringen.'

In de schijnwerpers

De onrust heeft ook 'Holwerd aan Zee' weer meer in de schijnwerpers gezet. 'Ik snap de reactie wel. De plannen gaan erg ver en komen niet van onderop', zegt Hiddema. 'Wacht nu eerst eens af wat de metingen en de natuurontwikkeling in ons project opleveren, voordat je nog meer gebieden inricht.'

'Verzilting is veel emotie', stelt Verbeek vast. 'De reactie van de landbouw is begrijpelijk, maar wel defensief. Het is de kunst om zelf het initiatief te nemen. Het is een utopie om te denken dat alles blijft zoals het is. De verzilting gaat door, wereldwijd, ook als er geen 'Holwerd aan Zee' zou zijn. Daar kun je als landbouw beter op inspelen. Bijvoorbeeld door in te zetten op zouttolerante rassen en nieuwe verdienmodellen.'

Breder trekken

Verzilting speelt niet alleen in de regio rond Holwerd, maar in de hele Waddenkuststrook. De kennis die uit de metingen bij Holwerd wordt opgedaan, kan daarom veel breder worden getrokken, stellen de twee. Bijvoorbeeld over de meest ideale afstand van drainagebuizen, waardoor de zoetwaterlens ook in droge perioden op peil blijft.

'Ons uitgangspunt is dat de borging van zoetwater beter wordt. Bijvoorbeeld door een betere doorspoeling van het gebied mogelijk te maken.'

Recente aankoop

Met de recente aankoop van 32 hectare is de benodigde oppervlakte van het getijdenmeer (35 hectare) bijna verworven. De grond kan deels ook worden ingezet als ruilgrond.

'De verkavelingsstructuur is door het Kadaster in kaart gebracht en hieruit blijkt dat er in verhouding veel kleine huiskavels zijn. Met de ruilgrond en door kavelruil kun je dit proberen te verbeteren', legt Verbeek uit.

Natuur ontwikkelen

Een ander onderdeel van het grootschalige plan is de ontwikkeling van natuur en natuurbeheer.

'Er zijn veel manieren om natuurbeheer in te vullen. Agrarisch Collectief Waadrâne is hier al druk mee bezig. Je ziet onder de boeren steeds meer de bewustwording dat er ook andere verdienmodellen zijn dan alleen pootgoed. Pootgoed is de kurk waarop de landbouw hier drijft en erg belangrijk. Dat moet ook zo blijven, maar je kunt tussendoor ook kijken naar andere teelten en die een kans geven', vindt Hiddema.