Voorbroei via led stuwt fossielvrije lelieteelt

De effecten van ledbelichting gedurende een daglichtloze voorbroeifase zijn afgelopen winter onderzocht bij Plant Lighting en een proefkas bij het Delphy Improvement Centre in Bleiswijk. Daarbij is het effect op gewasontwikkeling en de eindkwaliteit na afbroei in de kas bekeken, licht directeur en onderzoeker Sander Hogewoning van Plant Lighting toe.

De recente proef, die mogelijk uitmond in fossielvrije leliebroei, noemt Hogewoning 'bijzonder'. Diezelfde mening zijn de mededeelnemers 'Kas als Energiebron' en de gewascoöperatie lelie toegedaan.

Behoefte aan assimilaten

Voor een energetisch efficiëntere lelieteelt biedt een aparte voorbroeifase onder ledbelichting mooie kansen. Eerder onderzoek liet zien dat gedurende de eerste kasweken de behoefte aan assimilaten nog laag is.

Maar als er een lage lichtintensiteit gedurende de voorbroeifase voldoende is, kan er fors worden bespaard op elektra en bij een meerlagenteelt ook op warmte en op ruimte.

Proefopzet

Het onderzoek richtte zich op de effecten van lichtintensiteit en lichtspectrum gedurende een daglichtloze voorbroeifase onder led. Ook de gevolgen voor gewasontwikkeling en de eindkwaliteit na afbroei in de kas zijn onderzocht.

De lelierassen Tabledance (OT) en Santander (Oriëntal) zijn hiervoor in vijf opeenvolgende proefronden voorgebroeid onder verschillende belichtingsstrategieën. De proef vond plaats van oktober 2019 tot april 2020.

Temperatuur

In iedere proefronde zijn de kisten met lelies eerst enige weken in donker voorgetrokken bij 10 tot 12 graden Celsius. Vervolgens zijn de kisten in een klimaatkamer van Plant Lighting bij 18 graden Celsius geplaatst en werden zes verschillende lichtbehandelingen per proefronde aangeboden.

Afhankelijk van de ontwikkelingssnelheid van het gewas werden de kisten na 15 tot 25 dagen voorbroei verplaatst naar een proefkas bij Delphy Improvement Centre. Daar werden de lelies bij 18 graden verder afgebroeid onder praktijkconforme omstandigheden. Na de voortrek werd een aantal kisten direct naar de kas gebracht, zodat die ter controle tegelijk met de lelies in de ledcel groeiden.

Verrood licht

De lichtintensiteit die benodigd is in de voorbroeifase, blijkt zeer beperkt. Slechts 25 micromol PAR aangevuld met 6 micromol verrood licht bleek voldoende en gaf eenzelfde eindresultaat als 50 of 100 micromol PAR-licht aangevuld met 6 micromol verrood licht.

Verrood licht in de voorbroei bleek cruciaal voor behoud van een trekduur vergelijkbaar met de controle, direct na voortrek in de kas. Zonder verrood licht trad forse vertraging op, tot wel tien dagen. Ook was er meer taklengte en takgewicht.

Sturen

Hoewel de vertraging in de meeste gevallen onwenselijk zal zijn bij kwekers, kan de mogelijkheid om hierop te kunnen sturen, in bepaalde gevallen misschien een voordeel bieden, wijzen de onderzoekers.

'Bij rassen die te kort blijven of in warme periodes waarin takken te kort en te licht zijn, is voorbroei onder een spectrum zonder verrood wellicht aantrekkelijk', schrijft het team van Plant Lighting.

Geen snelheid verliezen

Om geen snelheid te verliezen, blijkt 6 micromol verrood licht nodig tijdens de voorbroei. Minder verrood licht (3 micromol) resulteerde al in vertraging en meer lengte. Meer verrood licht (12 micromol) gaf geen duidelijke meetbare versnelling.

Ook de gelijkmatigheid van afrijping is een belangrijke factor. Er viel geen duidelijke trend te ontdekken in het effect van de dosis verrood licht op de periode waarin 90 procent van de takken is geoogst, maar voor een nauwkeurige bepaling hiervan geldt dat deze proefopzet klein is, duiden de onderzoekers. 'Verrood licht slechts halve dagen aan zetten bleek teeltvertraging op te leveren en heeft daardoor geen praktische toepassing.'

Resultaten bij twee rassen

De proef is uitgevoerd met twee rassen. De verwachting is dat de proefresultaten ook van toepassing zijn op andere rassen van het Oriëntal-type, maar dit is nog niet zeker.

'Verder is het belangrijk om te bedenken dat de lage lichtintensiteit vanaf een zeker ontwikkelingsstadium niet meer zal voldoen om een goede kwaliteit lelie te kunnen broeien. De voorbroei mag dus niet te lang duren', waarschuwen de teeltexperts.

Hoofdconclusie

De hoofdconclusie is dat een energiezuinige voorbroei onder ledlicht zonder kwaliteitsverlies mogelijk is. De lage benodigde lichtintensiteit maakt een aparte voorbroeifase naar alle waarschijnlijkheid praktisch goed haalbaar voor kwekers.

De investeringen in belichtingsarmaturen en elektraverbruik die bedrijven moeten doen om van de deze technieken gebruik te maken, blijven op deze manier beperkt. Toepassing kan op meerdere manieren, zien Delphy en Plant Lighting: van een geautomatiseerd meerlagensysteem tot een apart schakelbare belichting voor de eerste teeltweken.

Sectorambitie en overheid vinden elkaar in fossielvrij telen

Voor de glastuinbouw is het een beleidsdoel om gebruik van fossiele energie te reduceren tot uiteindelijk nul. Dus ook de lelieteelt zal in de toekomst fossielvrij moeten worden, parallel aan de klimaatdoelstellingen van de overheid voor 2030. Om dit te bereiken en toch rendabel jaarrond te telen, moet aan een aantal uitdagingen het hoofd worden geboden, stelt 'Kas als Energiebron'. Ten eerste moet er worden belicht op een manier die zo min mogelijk elektriciteit kost. Daarom moet het daglicht optimaal worden benut en moet niet meer belicht worden dan nodig is. Verder moet er efficiënt worden belicht. Ledbelichting biedt wat dit punt betreft goede mogelijkheden. De meest efficiënte ledarmaturen zijn immers nu al meer dan tweemaal zo efficiënt als de verouderde SON-T-lampen, en zijn tot 78?procent efficiënter dan moderne 1.000 watt SON-T-lampen. De tweede grote uitdaging is invulling van de warmtevraag. Ledbelichting brengt minder warmte in de kas dan SON-T. Maar dat is geen argument om dan maar minder efficiënte belichting te gebruiken, want het inzetten van lampen als warmtebron is zeer inefficiënt vergeleken een warmtepomp in combinatie met warmte-koudeopslag. De oplossing daarbij begint met de kas zo goed mogelijk isoleren met moderne schermdoeken. Dit geeft echter noodzaak tot actieve ontvochtiging. Het voordeel van ontvochtiging is dat de latente warmte uit het vocht kan worden teruggewonnen door met behulp van een warmtepomp een wamtebuffer op te warmen om uiteindelijk de kas weer mee te verwarmen. Doordat dan minder gelucht hoeft te worden, wordt CO2 ook beter benut.

Bekijk meer over:

• lelieteelt
• ledverlichting