Aanpak droogte vraagt kanteling van denken

Dit voorjaar gaat de boeken in als extreem droog. Het is het derde jaar op rij dat Nederland te maken heeft met langdurige perioden van neerslagtekort. Uit een rondgang blijkt dat de droogtebestrijding de hoogste prioriteit heeft bij de 21 waterschappen die Nederland telt.

Waren watermanagers altijd gericht op waterafvoer, anno nu vraagt de situatie een kanteling van denken: water moet nu worden vastgehouden in het gebied.

Meer concessies

In de droogteaanpak moeten bovendien meer concessies worden gedaan. Dat is de overtuiging van portefeuillehouder droogte Dirk-Siert Schoonman van de Unie van Waterschappen, tevens heemraad bij Waterschap Vallei en Veluwe.

'Veel maatregelen zijn vaak kortetermijnoplossingen. Door het gebied anders in te richten, met andere peilbesluiten, kunnen we nog meer aan droogtebestrijding doen. Maar ook door te kijken wat voor gebied het is, wat er in het grondwater zit en de vegetatie in een gebied. Het vraagt om veranderingen in het gebruik van de bodem, bebossing en benutting van water', aldus Schoonman.

Naaldbomen

Als voorbeeld noemt hij de naaldbomen op de Veluwe. 'Deze waren voor de mijnbouw nodig als stuthout. 365 dagen per jaar verdampen ze echter water. We zouden geleidelijk naar loofbomen kunnen. Deze discussie is niet vandaag gevoerd. Daar gaat tijd overheen.'

Het credo van de waterschappen om de strijd tegen droogte op korte termijn aan te gaan, is water vasthouden. De waterschappen zetten het peil van sloten op of verscherpen dat beleid, soms met een kleine drooglegging tot 20 centimeter. Maar ook plaatsen ze stuwen en werken ze samen met onder andere de landbouw aan peilgestuurde of ondergrondse wateropslag.

Structurele peilverhoging

Het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân geeft volgende week groen licht voor het structureel verhogen van het peil bij droogte. Want door de klimaatverandering kan het voorkomen dat het waterschap minder water kan aanvoeren vanuit het IJsselmeer, de zoetwaterbuffer van noordelijke en westelijke waterschappen.

Het voorstel ging in de commissievergadering als hamerstuk naar het algemeen bestuur, ook omdat er de afgelopen periode geen klachten van boeren over het initiatief waren gekomen.

Stimuleringspremie landelijk gebied

Waterschap Vallei en Veluwe kwam dit jaar met een stimuleringspremie landelijk gebied. Boeren die hiervan gebruikmaken krijgen 25?procent subsidie op maatregelen die zij treffen. En Aa en Maas scherpte dit voorjaar het peil aan.

Conserveren. Dat is bij waterschap Aa en Maas het toverwoord om de droogte aan te pakken, stelt Jos Kruit, droogte-expert van het Oost-Brabantse waterschap, onomwonden vast. 'Wij zijn echt grotendeels afhankelijk van het grondwater. Na de enorme hoosbuien van afgelopen week, waarin er plaatselijk in een half uur tijd 130 millimeter regen viel, is dat grondwater op sommige plekken weer goed aangevuld, maar voor hoe lang? Nu hebben we in ons werkgebied het natste en het droogste gedeelte van Nederland. Dat is absurd.'

Haarvaten

Het werkgebied van Aa en Maas telt zo'n tweeduizend stuwen. Deze zijn de afgelopen decennia met name in de A-watergangen ofwel hoofdwatergangen geplaatst. Nu richt het waterschap zijn pijlen op de boerensloten en -waterlopen, de B- en C-watergangen. 'Deze haarvaten zijn de motor voor infiltratie in de bodem', zegt Kruit.

Stuwtjes van bewerkte rijplaten moeten ervoor zorgen dat de boerensloten het water vasthouden. Goedkoop, robuust en simpel, stelt de droogte-expert. 'Andere stuwen moeten worden bediend. Dat is veel werk.'

Samenwerking

Het plaatsen van de stuwen is een samenwerking tussen waterschappen en boeren. Door de klimaatverandering zal droogtebestrijding de agenda's van de waterschappen blijven domineren. Maar niet alleen die van de waterschappen. Meer partijen in het landelijke gebied staan op om de droogte te beteugelen. Dat merkt Schoonman gelukkig ook. 'Het goede nieuws is dat na twee droogtejaren partijen als landbouw met ons om tafel willen.'