Zonnepanelen beschermen zachtfruit

Reportage Fruitteelt Peter van Houweling 26 jun 2020 om 11:41uur

Asperge- en zachtfruitteler Maarten van Hoof uit Olland plaatste vijfhonderd zonnepanelen als overkapping boven bramen en een stukje frambozen. Het is een proefopstelling. Onderzoekers volgen de effecten op het gewas.

Van Hoof deed het idee voor de zonnepanelen op in een gesprek met een collega in het Gelderse Babberich, die vorig jaar als proefopstelling al zonnepanelen liet aanbrengen als overkapping van zachtfruit. Hij was meteen enthousiast en besloot dat ook op zijn bedrijf te doen.

Maar na zijn besluit volgde een tijdrovend traject, onder andere omdat de combinatie van zachtfruit en zonnepanelen nog nergens was ingedeeld. Niet in het bestemmingsplan van de gemeente en niet bij subsidieverstrekker RVO.nl. Het eerste verzoek voor SDE+-subsidie kwam daarom retour. De vergunning zou niet toereikend zijn voor een zonnepark.

Bij de gemeente ging de aanvraag gelijk van tafel. Het paste niet in het bestemmingsplan. Van Hoof: 'De gemeente en RVO.nl zagen het als een zonnepark. Ik zag het als een teeltondersteunende voorziening, versie 2.0.'

De ondernemer heeft de ambitie om 10 hectare te overkappen met 40.000 zonnepanelen

Meerderheid positief

Een avond van de gemeente over duurzaamheid en energiestransitie zorgde voor een opening. Van Hoof legde daar aan de gemeenteraad uit wat zijn plan was. Hij merkte al snel dat de meerderheid van de raad er positief over was. 'Toen ging het balletje rollen', blikt hij terug.

Binnen acht weken lag de vergunning op de mat. Er moest nog wel een omgevingsdialoog plaatsvinden. 'Dat is goed gegaan', zegt de Ollander. 'Ik heb goed contact met omwonenden. Alleen de landschappelijke inpassing is een beetje aangepast.'

Zo’n 1.300 vierkante meter is overkapt. © Peter van Houweling

Het duurde nog wel even voordat RVO.nl de SDE+-subsidie toekende. Daarna bouwde Van Hoof begin deze maand de proefopstelling van 1.300 vierkante meter boven bramen en een klein stukje boven frambozen. Vorige week was de opstelling gereed. Hij ontwikkelt deze samen met GroenLeven.

Nog geen praktijkervaring

Het is een proefopstelling, er is nog geen praktijkervaring met een vergelijkbaar systeem. Alleen van de collega in Babberich, maar de eerste versie panelen die hij vorig jaar testte, voldeed niet. Hij heeft nu, net als Van Hoof, zonnepanelen die 40 procent van het licht doorlaten. De panelen vangen 60 procent op voor de opwekking van energie.

De Proeftuin voor de Fruitteelt in Randwijk doet onderzoek naar de effecten van de panelen op het gewas. Wageningen University & Research onderzoekt de biologische aspecten, zoals het optreden van plagen.

Van Hoof verwacht dat de oogstperiode langer zal worden, omdat het toch al minder overvloedige licht in het voor- en najaar nog verder wordt afgeschermd. 'Maar dat moet nog blijken uit de proef', zegt hij er gelijk achteraan. Hij verwacht ook dat de luchtvochtigheid onder de panelen wat hoger zal zijn dan onder folie. 's Zomers kan dat een voordeel zijn, maar het zou in het voor- en najaar meer schimmeldruk kunnen geven.

Niet alle tijd van de wereld

Van Hoof: 'We willen zoveel mogelijk informatie uit de proef halen. Ik hoop in september al een redelijk beeld te hebben, ook al kun je niet afgaan op één jaar.' Anderzijds heeft hij niet alle tijd. Want de SDE-subsidie verloopt na drie jaar. 'Die tijd hebben we wel nodig om zeker te kunnen weten of het een goede investering is om fruit te overkappen.'

Frambozen is een van de hoofdteelten. © Peter van Houweling

De opstelling wordt voorlopig nog niet aangesloten op het elektriciteitsnet. Het is puur voor het onderzoek. Van Hoof heeft al wel ruimte gereserveerd bij het verdeelstation, dat op enkele kilometers afstand ligt. Voor hem bedragen de kosten van bekabeling en de aansluiting op het net meer dan 10 procent van de totale kosten. De proefopstelling omvat vijfhonderd panelen. De ondernemer heeft de ambitie om op termijn 10 hectare netto te overkappen met in totaal 40.000 zonnepanelen, met een gezamenlijke capaciteit van 8 tot 10 megawatt.

Lager rendement

Doordat de panelen 40 procent licht doorlaten, is het energetisch rendement wel een stuk lager dan van gangbare panelen. Bovendien zijn de panelen niet standaard en dus duurder. Omdat de panelen een stuk hoger staan dan op een gewone zonneweide, kost ook de constructie meer.
'De dubbele functie moet het voordeel bieden', zegt Van Hoof. 'Die dubbelfunctie is misschien wel het belangrijkste van de proef, ook voor de toekomstige stroomvoorziening. Want tegen zonneweides is steeds meer weerstand.'

Dat laatste kan de teler zich wel voorstellen. 'Het blindelings volgooien van landbouwgronden met zonnepanelen moeten we niet willen. Op sommige plekken geeft dat landschapsvervuiling. Bovendien drijft het de grondprijs op. Daar heb ik als jonge ondernemer zelf nadeel van. Dat is nadeel voor de hele toekomstige boerengeneratie.'

Asperges en zachtfruit

Van Hoof zachtfruit en asperges in Olland omvat 10 hectare zachtfruit en 12 hectare asperges. De ouders van eigenaar Maarten van Hoof waren geen boer, maar zijn moeder had jarenlang 1 hectare asperges. Van Hoof ontwikkelde zijn bedrijf vanuit die ene hectare. Dankzij een ruilverkaveling kon hij opschalen naar een grotere locatie met 6 hectare. Het bedrijf dat hij runt met zijn vrouw Malou is nu gevestigd op het voormalige varkensbedrijf dat naast het perceel ligt waar hij begon. De stal is helemaal omgebouwd, vooral voor huisvesting van zijn Roemeense en Poolse medewerkers en de kantine. Na de asperges breidde Van Hoof eerst uit met frambozen en daarna met bramen, rode en blauwe bessen. Het zachtfruit zorgt nu voor de grootste omzet. Maar qua tijd en beleving staan de asperges op één, vindt Maarten. Hij verkoopt zijn producten ook aan de weg uit een automaat en in een landwinkel in het dorp Olland. Daar verkoopt hij ook confiture, gelei en vruchtensappen.