Remkes: 'Transitie naar emissiearme landbouw nodig'

Nieuws Politiek René Bouwmeester 08 jun 2020 om 14:48uur

UPDATE: De agrarische sector moet in transitie naar emissiearme landbouw. Ook moet er een 'afrekenbare stoffenbalans' komen. Dat stelt het Adviescollege Stikstofproblematiek, ook bekend als Commissie Remkes, voor in zijn eindadvies aan het kabinet.

Remkes%3A+%27Transitie+naar+emissiearme+landbouw+nodig%27

Het college onder leiding van Johan Remkes heeft maandenlang onderzoek gedaan naar de uitstoot van ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx). Om de stikstofproblemen op te lossen, moet Nederland de uitstoot van stikstof halveren en tegelijkertijd serieus werk maken van natuurherstel, zo luidt zijn advies.

Het Adviescollege Stikstofproblematiek doet hiervoor vergaande voorstellen. De vrijblijvendheid moet eraf, aldus het Adviescollege. Het behalen van de natuurdoelen en de reductie van stikstofuitstoot moeten wettelijk worden vastgelegd. Een voortvarende aanpak van het kabinet is essentieel. Maandag is het eindadvies met de titel ‘Niet alles kan overal’ overhandigd aan minister Carola Schouten van LNV.

Onderscheid

In het eindadvies maakt het Adviescollege een nadrukkelijk onderscheid tussen de aanpak van NOx en de aanpak van NH3. Ammoniak bevindt zich volgens de commissie in de lagere luchtlagen en slaat daardoor dichter bij de bron neer. Dat pleit voor een gebiedspecifieke aanpak van NH3, en een meer generieke aanpak voor NOx, zegt Remkes.

Remkes benadrukt dat de vermindering van 50 procent en het uitvoeren van maatregelen die de natuur herstellen 'moeten worden gezien als een resultaatverplichting'. Om de doelen te bereiken, zal onder meer het mestbeleid voor de landbouw op de schop moeten. Wat de commissie betreft moet ook in alle andere sectoren de stikstofuitstoot halveren, dus ook de industrie, energiebedrijven en de mobiliteitssector.

Emissiearme landbouw

Voor het halveren van ammoniakemissies vanuit de landbouw adviseert het Adviescollege een gebiedspecifieke maatwerkaanpak, onder toezicht van de provincie. In de huidige landbouwpraktijk gaat ruim 40 procent van de gebruikte stikstof verloren naar bodem, water en lucht. De invoering van een Afrekenbare StoffenBalans moet het mineralengebruik in de landbouw weer in balans brengen. Hiervoor is tevens een grondige modernisering van het Nederlandse mestbeleid nodig, aldus de commissie.

Deze 'Afrekenbare Stoffenbalans' moet worden ingesteld op basis van lokaal vastgestelde normen. Hierbij houden boeren bij welke stoffen er worden ingebracht en welke er worden afgevoerd. In de geest is dit enigszins vergelijkbaar met de voormalige Minas-regeling.

Ook goed ruimtelijk beleid kan een substantiële bijdrage leveren aan emissiereductie, met optimalisatie van landbouw op basis van de kwaliteit van de landbouwgronden, oftewel: ‘Boeren op de goede gronden en aangepast aan de omgeving’. Daarnaast adviseert het Adviescollege een geavanceerd meetnet te ontwikkelen, waarbij de ammoniakconcentraties in het landelijk gebied zó gemeten worden dat ze kunnen worden herleid naar specifieke emissiebronnen en er sprake is van transparantie.

Kritische grens

Voor 2040 moet de stikstofuitstoot zodanig zijn afgenomen dat alle Natura 2000-gebieden onder de kritische grens zijn gekomen, zegt Remkes. Boven die grens heeft de stikstofneerslag een nadelig effect op beschermde natuur. De plannen van landbouwminister Carola Schouten moeten ervoor zorgen dat in 2030 nog maximaal de helft van die gebieden een stikstofneerslag van boven de kritische waarde kent.

Om alle maatregelen te kunnen financieren, moet een begrotingsfonds worden opgericht met voldoende geld tot 2040. Omdat de bouw een erg harde klap oploopt, 'terwijl de bijdrage van de bouwsector aan de stikstofemissies beperkt is', is een behoorlijke investering in die sector noodzakelijk. 'Ook omdat deze sector juist nu van groot belang is voor het weer op gang krijgen van de economie', zegt Remkes over het economisch herstel na de coronacrisis.

Hij adviseert daarom voor tijdelijke emissies tijdens bouwwerkzaamheden voldoende stikstofruimte beschikbaar te stellen. Dat kan wat hem betreft op basis van 'een goed onderbouwde drempelwaarde'.

Coronacrisis

De coronacrisis heeft de stikstofproblemen niet opgelost, aldus Remkes. De uitstoot van ammoniak uit de landbouw is bijvoorbeeld niet afgenomen in de afgelopen weken.'Als de economie straks weer op gang komt, is het van belang dat stikstof de ontwikkelingen niet onnodig hindert.'

Remkes stelt dat er een 'transitie naar emissiearme landbouw' nodig is. 'Sommige activiteiten in de agrarische sector trekken een zware wissel op de omgeving', zegt hij. '88 procent van de ammoniakuitstoot in Nederland komt van de landbouw. Dat kan en moet anders. De sector heeft al voorstellen gedaan. Onderzoek laat zien dat er meer nodig is. Koplopers bewijzen dat het mogelijk is.'

Kritiek op beleid

Minister Schouten heeft nog niet gereageerd op het rapport. Zij heeft het in ontvangst genomen en gaat het eerst lezen. Diverse politieke partijen en milieuorganisaties hebben al wel gereageerd en zij zien het advies van de commissie als regelrechte kritiek op het beleid van de minister. De linkse oppositie ziet in het eindrapport van de commissie-Remkes bevestiging dat het kabinet veel meer moet doen om de natuur te beschermen tegen schadelijke stikstofuitstoot.

'Opnieuw een dikke onvoldoende voor dit kabinet, vindt GroenLinks-leider Jesse Klaver. 'De stikstofplannen kunnen de prullenbak in want het is niet genoeg. Dit kabinet moet kiezen voor halvering van de stikstofuitstoot, meer natuurgebieden en een groene transitie van boeren.' PvdA'er William Moorlag noemt het advies 'degelijk en evenwichtig' en roept het kabinet op het over te nemen. 'De harde kritiek aan het kabinet is terecht: de huidige halfhartige aanpak zet geen zoden aan de dijk.

'Steun in de rug'

Ook SP-Kamerlid Frank Futselaar omarmt de conclusies van de commissie. 'Remkes laat zien dat het kabinet het stikstofbeleid nog totaal niet op orde heeft, niet als het gaat om bescherming van de natuur en niet als het gaat om juridische zekerheid. Meer ambitie en echte keuzes zijn nu hard nodig.'

Kamerlid Tjeerd de Groot van coalitiepartij D66 noemt het advies 'een steun in de rug'. Hij vindt dat het kabinet al 'een stap in de goede richting' heeft gezet door in te zetten op natuurherstel en verkleining van de veestapel. Maar: 'het lijkt erop dat de minister er een flinke schep bovenop moet doen.'

Rechtszaak

Milieuorganisaties Greenpeace en Milieudefensie zien in het rapport de bevestiging dat het kabinet meer moet doen. Joris Thijssen, directeur Greenpeace Nederland: 'De stikstof aanpak van het kabinet is ondermaats en laat onze unieke en kwetsbare natuur letterlijk stikken. Greenpeace ziet zich daarom genoodzaakt tot een rechtszaak tegen de staat om natuurbescherming af te dwingen. Om de natuur te redden zijn niet alleen maatregelen nodig in natuurgebieden, maar ook een stevige reductie van de stikstofuitstoot.'

Bram van Liere, campaigner van Milieudefensie: 'Dit is een belangrijk en gezaghebbend advies waaruit blijkt dat kringlooplandbouw noodzakelijk is. Te vrijblijvend beleid leidt niet tot een klimaateconomie waarin natuur en bedrijvigheid elkaar versterken. Stikstofreductie draagt bij aan gezondere lucht. Natuurherstel draagt bij aan voldoende schoon oppervlakte- en drinkwater. We moeten ons welzijn beschermen.'