Rabobank: 'Extern salderen zet verduurzaming onder druk'

Het is een voor de landbouw hectische tijd. De stikstofcrisis gaf al veel uitdagingen en daar kwam de coronacrisis nog eens bovenop. Carin van Huët, sinds begin 2018 directeur Food & Agri Nederland bij Rabobank, ziet dan ook een sector die volop in beweging is en die ook in de huidige moeilijke marktomstandigheden zijn weerbaarheid toont.

We doen er alles aan om financieel gezonde bedrijven door de crisis te helpen

Carin van Huët, directeur Food & Agri Nederland bij Rabobank

Er komt veel op ondernemers in de land- en tuinbouw af. Hoe kijkt u bijvoorbeeld naar zo'n politiek voorstel om landbouwgrond op te offeren voor woningbouw?

'Dat baart zeker zorgen, want dan krijg je te maken met de milieugebruiksruimte voor de landbouw. Ik vind het wel een zorg als stikstofruimte naar buiten de sector zou gaan. Want daar kunnen hogere prijzen worden betaald. Als die stikstofruimte er eenmaal buiten is, dan is deze ook uit de sector, ben ik bang. Dat is niet gunstig voor de continuïteit en het verduurzamen van de food- en agrisector.'

U bent dus geen voorstander van extern salderen?

'Ik ben geen voorstander van het extern salderen met andere sectoren. Als je stikstofruimte gaat verkopen, zet je de veehouderij eigenlijk op slot. Want ondernemers die willen uitbreiden, zullen of er veel te veel voor moeten betalen of achter het net vissen.

'Mijn zorg is dat een sector die wereldwijd gezien zo ver is in verduurzaming, dan op slot wordt gezet. Doordat er dan geen verdienmodel is, komt het innoveren op een laag pitje te staan en zal bedrijfsoverdracht worden bemoeilijkt. Het ontdekken van nieuwe innovaties in verduurzamen wordt dan vertraagd. Dus eigenlijk zet je dan ook het Klimaatakkoord onder druk.'

Brengt de Rabobank dat ter sprake bij de overheid?

'Ja daar zijn wij over in gesprek, samen met andere partijen, want dat zijn zaken die voor ons belangrijk zijn. We zijn een food- en agribank en zitten daardoor boven op het belang en de continuïteit voor onze boeren en tuinders. Wat wij doen, is ons inzicht en kennis van de sector inzetten bij overleggen met de overheid en financiële oplossingen helpen ontwikkelen.'

Hoe kijkt u als financier naar de ontwikkelingen in de land- en tuinbouw?

'Alle sectoren ontwikkelen zich volop op het gebied van verduurzaming en innovatie. In de tuinbouw is energie een belangrijk item, in de melkveehouderij biodiversiteit en bodem en in de varkenshouderij luchtkwaliteit.

'Door de coronacrisis zie je wel enige terughoudendheid, omdat veel sectoren bezig zijn met overleven om gezond die crisis door te komen. Dat ondersteunen wij met maatregelen als uitstel van aflossingen en seizoenskredieten. Daarnaast bespreken we met de overheid en belangenorganisaties hoe we ondernemers zo goed mogelijk kunnen ondersteunen.'

Er komen steeds meer verschillende types bedrijven in de land- en tuinbouw. Is dat een goede ontwikkeling?

'De Nederlandse land- en tuinbouw is een van de meest dynamische in Europa. In het verleden werd groei meer in schaalvergroting gezocht. Dat was toen ook de trend van de tijd. Schaalvergroting was nooit een doel op zich, maar noodzakelijk voor het verdienmodel. Want als de kostprijs wordt opgejaagd, wordt schaalvergroting noodzakelijker.

'Wij zijn niet tegen schaalvergroting, mits dat op een verantwoorde, toekomstbestendige en duurzame manier gebeurt. Juist bij grootschalige bedrijven zie je vaak dat duurzaamheid en dierenwelzijn een grote rol spelen. De sectoren zijn daar volop mee bezig en wij zullen dat als bank blijven ondersteunen, maar het is de ondernemer zelf die verantwoordelijk is voor zijn bedrijfsvoering. Wij vinden het ook een maatschappelijk belang om te helpen bij de verduurzaming. Geen ondernemer zal dat maatschappelijk belang ontkennen.'

Ziet u al een aanzet naar de kringlooptransitie?

'Veel bedrijven zijn al bezig in die kringloop. De vraag naar voedsel zal niet afnemen, dus ik verwacht dat diversificatie in bedrijven en opschaling zullen doorzetten. Ook de bewustwording dat er druk staat op leefomgeving, klimaat, biodiversiteit en milieu en daarmee op de huidige productiewijze is groot. De land- en tuinbouw is sectorbreed bezig om hierop in te spelen. Dat zal alleen maar versnellen en zo'n crisis als waarin we nu zitten, zal daarin alleen maar meehelpen.'

Blijft Nederland een agrarisch exportland?

'Er is steeds meer discussie over het afzetgebied van de Nederlandse land- en tuinbouw. Wij vinden dat je met kringlooplandbouw naar Noordwest-Europa moet kijken en dan zit je al gauw op 800 kilometer. Dat is een prima exportgebied waarin nu al 80 tot 85 procent van onze agrarische productie wordt afgezet. Buiten dat gebied zal het om hoogwaardige producten moeten gaan waar dan ook een goede prijs voor wordt betaald. Want daar zal best kritisch naar worden gekeken.'

Die goede prijs is vaak het probleem. Om die reden zakt onder telers het draagvlak voor PlanetProof weg.

'Die hogere prijs moet wel bij de primaire sector terechtkomen. Vaak blijft dat ergens in de keten hangen.

'In de keten zelf zijn er ook nog voordelen te behalen. Bijvoorbeeld door betere afspraken te maken, zodat de keten korter wordt. Je ziet nu dat dit soort dingen versnellen. Want ook het publiek ziet wat er met voedsel gebeurt. Door de coronacrisis gaan mensen meer thuis koken en gaan ze bij lokale boeren inkopen doen. Er ontstaan nieuwe webshops en boerderijwinkels. In de keten is dus best ruimte voor dergelijke initiatieven.

'Een eerlijke prijs zal niet alleen de verduurzaming versnellen. Er zal ook minder behoefte zijn aan die grote grootschaligheid. Nu moeten sommige boeren echt groot worden om een goed inkomen te hebben. Als ze een betere prijs voor hun producten zouden krijgen, zouden ze het liever met minder dieren en minder eisen doen. Het beste is om hogere prijzen in Europees verband te realiseren.'

Bespreekt u dit met retailers?

'De retail kijkt naar de vraag. Er is een grote groep consumenten met een kleine beurs die erg op de prijs let. Voor boeren is dat vaak wel duidelijk, maar voor sommige ngo's niet. Er zijn wel consumenten die bereid zijn meer te betalen, maar naar verhouding is dat niet de grootste groep. Sterker nog, het is een kleine groep.

'Supermarkten onderzoeken wel de vraag naar duurzame proposities. Met bijvoorbeeld ElkeMelk proberen ze de vraag uit. Wel moet die goede prijs dan bij de primaire producent terechtkomen.'

Rabobank-econoom Barbara Baarsma zei onlangs dat verduurzaming een eis zou moeten zijn voor een lening. Dat stuitte op veel kritiek vanuit de sector.

'De verduurzaming is al lang aan de gang in de sector. Wij hebben per sector al een duurzaamheidsmatrix waarover we met onze klanten in gesprek gaan. Wij willen boeren vooral richting geven en ondersteunen om die stappen te zetten.

'Wij praten daarover met de hele keten van inputleverancier tot en met de afnemer. Dat doen we bijvoorbeeld door het programma 'Rabo Food Forward' om netwerken van boer tot burger bewust te maken van wat er gebeurt in de sector. Ik zie dat ook als een weerwoord naar de verharding die soms optreedt in de discussie. Onbekend maakt onbemind. Om bewustwording te creëren, moeten we vooral met elkaar in gesprek blijven, ook boeren en tuinders onderling, over wat er allemaal gebeurt in de sector.'

Zijn er door de coronacrisis veel boeren en tuinders die om hulp vragen?

'We zien vooral een behoefte aan kortlopende liquiditeit. De vraag is weggevallen, maar de lopende rekeningen moeten wel worden betaald. We doen er alles aan om bedrijven die financieel gezond de crisis in gingen, er gezond weer uit te krijgen. Daar zijn veel faciliteiten voor, zoals de noodmaatregelen van het kabinet.

'Wat opvalt, is de veerkracht in de food- en agrisector. Het is ook niet de eerste keer dat er een crisis speelt. We hebben de EHEC-crisis en de Russische boycot gehad. Daarnaast spelen de brexit en de droogte. De discussie over het robuuster maken van agrarische ondernemingen en risicospreiding is al langer aan de gang.'

Gaan we na de coronacrisis weer op de oude voet verder?

'Nee, de coronacrisis heeft ook tot gevolg dat je een aantal dingen ziet versnellen. Dit is anders dan de kredietcrisis. Een heleboel nieuwe initiatieven, zoals webshops en lokale verkopen, zullen straks worden vastgehouden. De crisis maakt ons ook bewust van hoe afhankelijk wij zijn van de afzet in het buitenland.

'De risico's blijven groot, want het is een sector met kleine marges en een hoge kapitalisatiegraad. De sectoren staan er op zich goed voor, maar hoe ze hierdoorheen komen, is afhankelijk van hoelang deze wereldwijde crisis duurt. Dat weten we nog niet, want wie weet, komt er een tweede besmettingsgolf.'