Licht zorgt voor warmte uit heat pipes

Reportage Paddenstoelen Hanneke de Jonge 22 apr 2020 om 09:21uur

Met heat pipes om warmte op te wekken, bespaart Maasland Champignons in Hedel 15 tot 30 procent gas bij het stomen van de cellen na de oogst. Het systeem bevalt zo goed dat Pieter van den Oord nog negen sets aan wil schaffen.

Maasland Champignons in Hedel produceert jaarlijks zo'n 2,5 miljoen kilo witte champignons, maar heeft de productie vanwege de coronacrisis teruggeschroefd. 'Ongeveer de helft is bestemd voor horecaklanten en die nemen nu nog nauwelijks iets af', zegt eigenaar Pieter van den Oord.

'Gelukkig wilde een deel van mijn Poolse en Bulgaarse medewerkers op dit moment liever thuis zijn, maar het is te hopen dat het niet te lang gaat duren', vervolgt de kweker.

Van den Oord is in 1990 begonnen met de champignonteelt en heeft vanaf het begin geïnvesteerd in innovatie en duurzame teeltmethodes. Zo maakt hij onder meer gebruik van warmte-koudeopslag en led-verlichting. Ook zonnepanelen en een warmtepomp ontbreken niet in het plaatje.

Voor de heat pipes heb ik, naast een cv-pompje van 100 watt, alleen maar licht nodig

Pieter van den Oord, eigenaar Maasland Champignons

Heat pipes voor warmteopwekking

De recentste vernieuwing zijn heat pipes om warmte mee op te wekken. Deze bestaan uit vacuüm getrokken glazen buizen van maximaal 1,5 meter lengte, met daarin een koperen buis en een klein beetje vloeistof.

Onder invloed van licht verandert de vloeistof in gas. Als het donker wordt, gaat het gas weer over in vloeistof. Ook bij bewolkt weer gaat dit door. Het proces stopt pas als het lange tijd donker is, zoals tijdens de nacht of bij dichte mist. De warmte die vrijkomt, geeft de heat pipe af aan langsstromend water dat dient als verwarming.

De heat pipes in een frame op een dak van de kwekerij. © Els Korsten

Op een dak aan de zuidkant van de kwekerij liggen negen setjes met heat pipes in een frame.

Financiële bijdrage

Van den Oord is in 2018 met het project begonnen, samen met projectleider Henny van Gurp van ZLTO en het Paddenstoelenpact, installatiebedrijf Quality Job uit Velddriel en TNO. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het Greenport Gelderland Innovatiefonds hebben een financiële bijdrage geleverd.

'Naast de 1.600 zonnepanelen die ik al op mijn daken heb liggen en de warmtepompen die ik gebruik, zijn de heat pipes een mooie aanvulling', zegt de ondernemer.

Besparing van 15 tot 30 procent gas

'Na het oogsten van de champignons, stomen we de lege cellen acht uur lang bij een temperatuur van 70 graden', legt Van den Oord uit. 'Voordat het de stoomketel ingaat, warmen we het water met de heat pipes op tot soms wel 80 graden. Daardoor besparen we tussen de 15 en 30 procent gas.'

De heat pipes warmen ook het retourwater van de cv-ketel op, waardoor deze minder vaak aan hoeft te springen. Het overschot aan warmte wordt opgeslagen in een proceswatertank van 4 kubieke meter.

De ondernemer is zo tevreden over het systeem, dat hij nog eens negen sets met heat pipes aan gaat schaffen. 'Ik heb er veel uren aan besteed, maar ik vind het leuk dat ik mee heb kunnen denken tijdens de ontwikkeling. Bijvoorbeeld bij het bedenken van het programma dat de kleppen aanstuurt. Ik kan het binnen een paar jaar terugverdienen.'

Potentiële nieuwe klanten

Van Gurp voegt hieraan toe dat de investering maatwerk is en dat bedrijven die interesse hebben bij hem navraag kunnen doen. Meer bedrijven hebben inmiddels belangstelling getoond voor de heat pipes. 'Marcel van Lochem van Quality Job komt bijna wekelijks langs met potentiële nieuwe klanten, ook uit de glastuinbouw en andere branches', zegt hij.

'Het grote voordeel van heat pipes is dat ze extreem efficiënt warmte kunnen verplaatsen, zonder bewegende delen', stelt Van den Oord. 'In principe kan het proces oneindig lang door blijven gaan. Het enige dat ik ervoor nodig heb is licht voor de heat pipes en een cv-pompje van 100 watt.'

Bedrijfsuitbreiding

De prijzen voor champignons staan onder druk, maar toch heeft de kweker zijn bedrijf twee jaar geleden uitgebreid tot 7.560 vierkante meter. 'Ik heb daar lang over nagedacht en ook overwogen om ruimte bij te huren of in te kopen bij andere kwekers. Maar qua efficiëntie is dit beter.'

Maasland Champignons heeft eigen verpakkingslijn. © Els Korsten

Van den Oord heeft lang gewacht op een bouwvergunning. 'Maar nu hebben we een bedrijf dat voldoet aan alle moderne eisen.'

Natte paardenmest

Volgens Van den Oord gaat het in de champignonteelt vooral om fingerspitzengefühl en blijft visuele controle altijd nodig. Champignons zijn een natuurproduct, waarvoor de grondstoffen ieder seizoen weer anders zijn. 'In het substraat dat we gebruiken zit bijvoorbeeld paardenmest. Die is nu heel nat vanwege de regen die we hebben gehad. Het kost jaren om ervaring op te bouwen, maar van de fouten die je daarbij maakt, groei je.'

Hoe de komende tijd eruit ziet, weet de ondernemer niet. 'Maar ik ga ervan uit dat we de coronaperiode snel achter ons kunnen laten.'

Oogsten met zelfrijdende plukliften

Maasland Champignons heeft 22 kweekcellen, 14 cellen van 300 vierkante meter met 5 teeltlagen en 8 van 420 vierkante meter met 7 teeltlagen. Als je een grote en een kleine cel als combinatie vult, past dat precies in twee volle opleggers substraat en één oplegger dekaarde. De cellen zijn voorzien van zelfrijdende plukliften, waarmee medewerkers op de gewenste plaats kunnen oogsten. De oogst van een kweekbed gebeurt twee keer per dag. Het bedrijf werkt met twee of drie vluchten, waarbij de eerste vlucht ongeveer 50 procent van de opbrengst oplevert. De tweede levert 35 procent op en de derde 15 procent. De champignons van Maasland Champignons groeien uit schimmeldraden in compost, die bestaat uit stro, kippen- en/of paardenmest, gips en water. Daarop komt een laag dekaarde, bestaande uit een mengsel van turf en schuimaarde, een afvalproduct uit de suikerindustrie. Na de oogst gaat het afgewerkte champignonsubstraat, de champost, als bodemverbeteraar naar akkerbouwbedrijven.