Corona heeft geen vat op landbouwdieren

Achtergrond Algemeen Pieter Stokkermans 11 apr 2020 om 10:35uur

Katachtigen kunnen het coronavirus oplopen. Kippen, varkens en eenden zijn niet gevoelig. Een link van het coronavirus met de intensieve veehouderij is niet snel gelegd. De kans dat een nieuwe pandemie ontstaat uit de Nederlandse veehouderij is uiterst klein.

Dat stelt Arjan Stegeman, hoogleraar Diergeneeskunde aan de Universiteit van Utrecht. Hij vindt het onterecht dat sommigen, zoals de Partij voor de Dieren, deze crisis aangrijpen om met een vinger naar de veehouderij te wijze. 'Ik denk niet dat er enig bewijs is dat de intensieve veehouderij in het verleden de oorzaak is geweest van een pandemie.'

Zelf verwacht Stegeman dat zoiets eerder ontstaat tussen wilde dieren en mensen. 'Bij corona worden de vleermuis en het schubdier genoemd.' Mocht de veehouderij zoiets veroorzaken, dan denkt hij dat een pandemie eerder ontstaat bij kleinschalige veesectoren.

'Zoals in China, waar dieren levend naar de markt worden gebracht en daar of thuis worden geslacht. Heel anders dan onder de hygiënische omstandigheden zoals wij die gewend zijn', vervolgt de hoogleraar. 'In Nederland is het houderij- en slachtproces dusdanig goed ingericht, dat hier niet snel een pandemieveroorzakend virus de kop opsteekt.'

In Nederland steekt een pandemie niet snel de kop op

Arjan Stegeman, hoogleraar Diergeneeskunde aan de Universiteit van Utrecht

Katten kunnen coronavirus oplopen

Bij een aantal mensen wordt de angst voor zoönosen versterkt doordat katten het virus kunnen oplopen. Dat blijkt ook uit onderzoek in Duitsland en China, waarbij werd gepoogd dieren met een hoge dosering virus te besmetten. Bij het Duitse Friedrich Loeffler Instituut ging het om kippen, varkens, fretten en fruitvleermuizen. In China draaide het om katten, honden, fretten, eenden, kippen en varkens.

• Lees ook: Varkens en kippen niet ziek door corona

'In China bleek het lastig, maar mogelijk om een hond te infecteren. Bij katten ging het gemakkelijk. Gezonde katten werden met tussenruimte tegenover geïnfecteerde katten gezet. Daardoor raakten gezonde katten besmet. Deze dieren lijken het virus dus te kunnen verspreiden', aldus Stegeman.

MERS-virus

Bij beide testen bleek het niet mogelijk landbouwhuisdieren te besmetten. Volgens Stegeman is dat voor pluimvee niet verwonderlijk, vogels zijn geen zoogdier. Voor varkens ligt dat anders. Zo bleek een varken wel experimenteel te kunnen worden besmet met een ander coronavirus, het MERS-virus. Maar dat kan zich niet goed tussen varkens onderling verspreiden.'

Els Broens, hoofd van het Veterinair Microbiologisch Diagnostisch Centrum van de Faculteit Diergeneeskunde, legt uit: 'Het coronavirus wordt afgebeeld als een bol met uitsteeksels. Die uitsteeksels moeten op receptoren in het dier passen om aan te slaan. Dat maakt coronavirussen vaak erg specifiek voor één bepaalde diersoort.'

Volgens Broens zijn er in de veehouderij verschillende varianten van het coronavirus bekend. 'Vaak gaat het om varianten die maag-darmproblemen veroorzaken. De familie van coronavirussen bestaat uit vier takken: alpha-, bèta-, gamma- en delta-virussen.'

Alpha-virussen

De coronavirussen die met name maag-darmproblemen geven bij onder meer honden, katten en varkens, zijn alpha-virussen. 'SARS-CoV-2, oftewel het nieuwe coronavirus, is een bèta-virus. Net als de eerdere SARS-CoV-1 en MERS-CoV. De virussen bij dieren staan hier qua bouw ver vanaf', verzekert Broens.

Stegeman maakt zich geen zorgen over de katten. 'De kans dat je nu door een ander mens besmet wordt, is veel groter. Ook is het de vraag hoe besmettelijk een normale dosering is.'

• Lees ook: Eerste Chinese gemeente verbiedt eten hond en kat

Verder is de reproductieratio belangrijk, zegt Stegeman. 'Hoeveel andere katten worden door een besmette kat verder besmet? Is het aantal groter dan één, dan kan het virus zich verspreiden. Als dat bij katten het geval is, kunnen deze dieren een risico worden wanneer het virus bij mensen is verdwenen. Via de kat zou het dan wellicht weer terug kunnen komen.'

Harde lessen

De coronacrisis doet Stegeman denken aan de grote epidemieën die zich in de dierhouderij hebben voorgedaan, zoals varkenspest, mond- en klauwzeer en vogelgriep. 'Het is opvallend dat er verschillen zijn in aanpak. Zo is er bij dierziekten sprake van internationale coördinatie.' Bij een uitbraak buiten de EU gaan de grenzen rond de EU direct dicht voor dieren. Bij een uitbraak binnen de EU gelden Europese wetten, laat de hoogleraar weten. 'Zoals een standstill.'

Bij het coronavirus zie je volgens Stegeman juist verschillen in aanpak tussen landen. 'Zo leidde het sluiten van de horeca in België aanvankelijk tot meer Belgen in Nederland. Door zo'n verschil in maatregelen kan het virus juist verder worden verspreid. Wat dat betreft kan de humane sector ook nog leren van de aanpak bij dieren.'

Broens vreest dat een goede aanpak niet eenvoudig is. 'Als mens zijn we het niet gewend om zomaar fors in onze bewegingsvrijheid te worden beperkt.'

'Blijf met klachten uit de stal'

Dat het coronavirus geen vat lijkt te hebben op landbouwhuisdieren, betekent niet dat veehouders met coronaklachten hun werk zomaar kunnen voortzetten. Dat moet een gezond iemand doen, stelt Els Broens, hoofd van het Veterinair Microbiologisch Diagnostisch Centrum van de Faculteit Diergeneeskunde. 'Het mijden van de stal is niet belangrijk omdat we bang zijn dat de veehouder het virus overbrengt. Die kans is verwaarloosbaar. Het is meer een voorzorgsmaatregel.' Zo kan een virus zich in bijvoorbeeld een varkensstal razendsnel verspreiden. 'Varkens houden geen 1,5 meter afstand van elkaar. Een afdeling kan snel besmet raken, mocht het virus zich kunnen verspreiden', laat Broens weten.