Overschotten en tekorten zorgen voor grillige markt

Door de coronacrisis zijn er problemen door verstoringen in het goederenverkeer, veranderingen in aankooppatronen en het gebrek aan personeel als gevolg van grensafsluitingen. De landbouwministers wezen er deze week op dat er voldoende voedsel is en zal blijven voor de Europese consument.

In het overleg werd ook duidelijk dat gerichte maatregelen nodig zijn om de landbouw te ondersteunen en om in te spelen op specifieke nationale behoeften. Landbouwminister Carola Schouten benoemde de sectoren die in Nederland het hardst worden getroffen. Dat zijn volgens haar de sierteelt, aardappelen, zuivel, eenden en visserij.

Sierteelt

Vooral voor de sierteelt is in Europees verband weinig geregeld. Schouten wil daarom dat het mogelijk wordt om een vergoeding te geven voor producten die niet te oogsten en te verkopen zijn. Zij denkt aan een regeling vergelijkbaar met de gemeenschappelijke marktordening (GMO) voor groenten en fruit, waarbij een vergoeding wordt uitgekeerd als er producten uit de markt worden gehaald en worden doorgedraaid.

De coronacrisis pakt voor agrarische sectoren verschillend uit. Hier een overzicht van een aantal marktontwikkelingen.

Kritiek op clandestiene bloemenhandel

De coronacrisis leidt in de sierteelt tot dramatische omzetverliezen. Na het terugbrengen van het aanvoerpercentage naar 30 procent door Royal Flora Holland zoeken kwekers naarstig naar manieren om toch kopers te vinden. Velen proberen via sociale media nog wat 'aftuinomzet' te maken.

Voor het rechtstreeks verkopen aan consumenten vanaf de kwekerij hebben bloemisten en handelaren nog wel begrip, maar niet voor kwekers die met hun handel de straat op gaan. Bloemist Daan van Elsen uit Oegstgeest reageerde verontwaardigd, toen een kweker op zondag voor zijn dichte winkel tulpen verkocht voor 5 euro per vijf bossen. 'Veel klanten dachten dat ikzelf een tulpenverkoop was begonnen en spraken me er maandag op aan.'

Oprichter van het Bloemistennetwerk en advocaat Jan Huisman reageert namens de sector: 'De bloemisten zijn de lokale ambassadeurs van de sierteeltsector. In de huidige keten die van kas tot kassa zwaar geraakt is, respecteer je elkaar. Wij zien helaas dat dit nu lang niet altijd gebeurt.'

Huisman noemt ook de actie van supermarktketen Jumbo: boeketten voor 3,95 euro. Daarmee wordt de kweker gesteund, maar de bloemist buitenspel gezet. 'Daar hadden we graag een gezamenlijke actie van gemaakt.'

Houdbare groenten erg in trek

In de supermarkten verkopen houdbare groenten als bloemkool en peen nu erg goed. Door dat hamsteren is de handel in groente en fruit wel erg verstoord.

De courgettes van Bert Doelman uit De Lier werden vorige week ineens drie keer zoveel waard. 'Tot 80 cent per stuk. Dat is uitzonderlijk.' De afgelopen dagen stabiliseerde de prijs weer rond de 8 euro per doosje. 'Zo'n 50 cent per exemplaar', zegt Doelman. Om uit de kosten te komen, is 40 à 50 cent wenselijk. 'Zeker bij de eerste lichting, waar veel gas voor is verstookt.'

De prijsstijging komt ook door het wegvallen van de import van groenten uit landen die vanwege het coronavirus in lockdown zitten, zoals Spanje. De gele courgettes die Doelman kweekt, verkoopt hij normaal aan de horeca en afnemers in het Midden-Oosten.

'Die afzet is geheel in elkaar geklapt. Wat ik links op mijn ene hectare groene courgettes verdien, valt rechts bij de hectare gele courgettes weer weg. Ik ben ook al wat aan het storten helaas.'

De huidige crisis bij de afzet van fritesaardappelen zorgt er waarschijnlijk voor dat een miljoen ton aardappelen niet wordt afgenomen, zegt LTO-bestuurder Hendrik Jan ten Cate. 'Sommige van deze ondernemers hebben hun hele oogst van 2019 nog in de bewaring zitten. Tot voor kort verwachtten zij een goede prijs te ontvangen en nu zitten ze in de onzekerheid over of gemaakte afspraken nog worden nageleefd.'

Alles gericht op ophalen melk

Volgens Jan-Willem ter Avest van FrieslandCampina zijn er geen acute problemen voor de verwerking en aanvoer van melk. 'Alle scenario's die wij hebben, zijn erop gericht om melk op te halen, op continuïteit van melkverwerking en veiligheid van de medewerkers en leden-melkveehouders. Uiteraard kunnen wij ook niet in de toekomst kijken, maar hier zetten wij ons volledig voor in.'

Het neemt niet weg dat FrieslandCampina de gevolgen van de coronacrisis goed voelt. 'Over de hele wereld is er een gemixt beeld met allemaal een negatieve impact', stelt CEO Hein Schumacher van FrieslandCampina in een podcast. Voor het zuivelconcern is Hongkong een belangrijke toegangspoort tot de Chinese markt. Die is nu volledig afgesloten. Daarnaast heeft FrieslandCampina in de horeca te maken met omzetdalingen van 80 tot 90 procent.

De afzet richting Afrika, ook een grote markt voor de zuivelonderneming, houdt zich nog goed. 'Ik zie nu wel Afrikaanse overheden enorm reageren, dus ik houd mijn hart vast', stelt Schumacher.
In de keten wordt intensiever samengewerkt om de supermarkten gevuld te krijgen. 'We hebben daar een unieke samenwerking gezien. Normaal vechten we weleens, maar daar is nu geen sprake van.'

Vleesafzet last van grillige markt

Slachterijen in Nederland draaien nog op volle kracht door, maar de afzet van het vlees is door de 'grillige' marktontwikkelingen wel een hele uitdaging, zegt woordvoerder Patrick de Leede van de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV). 'Op dit moment is de afzet richting Zuid-Europese landen als Italië, Spanje en Griekenland lastig. Maar het is per bedrijf in de vleessector anders. Daardoor is het ook lastig om een eenduidig beeld te geven.'

De Leede ziet de vraag naar ingeblikt vlees of vlees in soepen en sausen stijgen. Hij durft voor de lange termijn nog geen uitspraak te doen over de prijsontwikkeling. 'Daarin zijn we uiteraard afhankelijk van maatregelen die individuele landen maken.'

De nog altijd hoge prijzen voor vleesvarkens en biggen hebben wel een daling ingezet. De prijzen voor slachtrunderen, slachtkalveren en vleeskuikens zijn flink naar beneden geduikeld. Eendenhouders voelen de stilgevallen export en sluiting van (Chinese) restaurants. De prijs voor de diverse soorten eieren laat dankzij de aanloop naar Pasen nog een stijgende lijn zien.

Vraaguitval in horeca

Slachterij Vion ziet voor de thuismarkten Nederland en Duitsland niet gelijk problemen qua vraag, laat woordvoerder Nancy Aschman weten. De vraaguitval in de horeca treft Vion wel. Wereldwijd zijn er wel logistieke verstoringen in de vleesketen, doordat containers niet op tijd terugkomen.

Klaas Johan Osinga van LTO Nederland vreest dat de vierkantsverwaarding van slachtvee in het geding komt. 'In de horeca worden andere delen gebruikt dan door huishoudens. Ook in het buitenland worden vaak andere delen geconsumeerd dan in de thuislanden. Dat kan problemen opleveren.'

Prijsexplosie op termijnprijs tarwe

Beursmakelaar De Vries & Westermann noemt hamstergedrag, logistieke beperkingen, veel vraag op de internationale markt en een relatief zwakke eurokoers de belangrijkste redenen voor de prijsexplosie op de Europese tarwemarkt. Zowel consumenten als voerproducenten doen massaal aankopen waardoor de vraag naar tarwe snel toeneemt.

De zwakke koers van de euro zorgt voor relatief veel vraag naar tarwe uit de Europese Unie. De Matif in Parijs noteerde vorige week nog 175 euro per ton voor voertarwe op levering in mei. Woensdag steeg de termijnnotering naar ruim 196 euro. Daarmee lijkt een prijsniveau van 200 euro in zicht. De graanbeurs in Groningen verhoogde deze week de tarwenotering van 177 euro naar 185 euro per ton. Bij voergerst ging de richtprijs van 158 euro naar 165 euro per ton.

Volgens De Vries & Westermann maakt de onzekerheid rond de coronacrisis kopers nerveus. De onzekerheid betreft onder meer de vraag of grondstoffen op het juiste moment op de juiste locatie geleverd kunnen worden. Verder zijn er aanwijzingen dat exporterende landen zelf meer tarwe op voorraad willen houden. Zo heeft Rusland vanwege de coronaontwikkelingen de export van meel en graanproducten voor een periode van tien dagen verboden.