Ode aan de boerin en requiem voor het oude boerenleven

Een pokdalige linde in het weiland markeert de plek waar ooit het paadje naar een 'heel krakkemikkig boerderijtje' lag. De plek waar de wieg van Peter van Vlerken heeft gestaan is nu weiland, middenin boerengehucht 't Broek in het Oost-Brabantse Mierlo.

Mijn oom en tante werden clowns in clownspakken. Ik vond dat echt heel erg

Peter van Vlerken, schrijver van de boerenroman De zwarte kersen van Maria

Op een steenworp afstand ligt de boerderij van Van Vlerkens oma en opa, later van zijn oom Piet van den Eijnden en tante Maria van de Pas. Het is de plek waar hij eind jaren vijftig opgroeit tussen een handjevol koeien, tweehonderd kippen en een paar fokzeugen.

Van Vlerkens roman, De zwarte kersen van Maria, begint in het verzorgingshuis waar Maria haar laatste levensdagen slijt, lijdend aan Alzheimer. Maria vertelt over haar eerste ontmoeting met Piet: 'Hij zei dat hij een boerenzoon was die van aanpakken wist. 'Ik denk dat ge dat wel kunt zien', zei hij. Hij probeerde zich groter en breder te maken dan hij was, maar minder verlegen werd hij er niet van. 'Dus ge bent 'nen boer die een vrouw zoekt', zei ik. Ja moest hij bekennen, daar kwam het kort gezegd op neer.'

Is het een waargebeurd verhaal?

'Het gaat echt over mijn oom en tante, die inmiddels overleden zijn. Het is deels een beschrijving van mijn eigen jeugd. In mijn allereerste herinnering zit ik op de rug van een Belse knol. Of eigenlijk lig ik, omdat ik mijn beentjes niet goed kwijt kan.

'Een jaar lang heb ik rondgelopen met de vraag hoe ik allerlei anekdotes uit mijn jeugd kon verwerken in een roman. Als schrijver hoef je je niet aan alle feiten te houden. Je verdraait, verzint, zwakt af en dikt aan.'

U kruipt in de huid van uw tante. Hoe herinnert u zich haar?

'Als een hardwerkende en eenvoudige vrouw. Ze moest inwonen bij haar kwaaie schoonmoeder. Mijn tante verzette het meeste werk en droeg het grote verdriet dat ze geen kinderen kon krijgen, waardoor er geen opvolger was voor de familieboerderij. In het boek til ik haar als het ware op: ze doorziet het leven. Je kunt het boek lezen als een ode aan de boerin.'

U noemt het ook een requiem, een eerbetoon aan het oude boerenleven. Waarom?

'Ik wil de herinnering aan deze tijd en aan mijn oom en tante levend houden. Zij hielden vast aan een ouderwetse manier van leven en dat was waardevol.'

Wat maakt het boer zijn zo aantrekkelijk?

'In bijna geen enkel vak heb je zoveel autonomie. Op een tractor trek je jouw eigen spoor. Het is leven met een zaaikalender of melktijden, waarbij de bezigheden zich als vanzelf aandienen. Ja, ik weet het, dit is een romantisch beeld.'

Het klinkt haast weemoedig…

'Ik heb een aangeboren melancholie. Boeren nemen mij ook lang niet altijd serieus. Toch blijf ik geloven in het kleine gemengde bedrijf. Het past prima in wat we nu kringlooplandbouw noemen.

'Daarnaast breng ik met dit boek de boeren eens positief in beeld. Van alle kanten – de milieubeweging, overheid, banken en burgers – worden ze in het nauw gedreven. De vergelijking van de positie van boeren met die van joden 75 jaar geleden, kan ik wel begrijpen.'

U bedoelt de uitspraak van Mark van den Oever, voorman van Farmers Defence Force? U begrijpt wat hij zegt?

'De boer is als een kat in het nauw en die maakt spreekwoordelijk rare sprongen. Ik begrijp deze uitspraak als zo'n rare sprong.'

Krijgt u positieve reacties op het boek?

'Mensen, zeker uit het dorp, vinden het mooi. Een boer beschrijft het zelfs als een lichtpuntje in moeilijke tijden. Het verhaal is volgens mij ook herkenbaar voor een boer of boerin uit Groningen of Zeeland, want het gaat over de grote thema's uit de literatuur: liefde, verlangen, verval en dood. Geschreven vanuit een klein buurtschap.'

't Broek ligt tussen Helmond en Eindhoven in. De verstedelijking rukt op. Wat zijn de gevolgen voor zo'n buurtschap?

'Het boerenland wordt verkwanseld aan een dierentuin, vuilnisbelt en golfbaan. Verschrikkelijk. Tegelijkertijd komt de wijk Brandevoort als een stoomwals dichterbij. Maar goed, ik ben de romantiserende schrijver. Ik weet dat boeren hier ook miljonair zijn geworden met het goed verkopen van hun land.'

In het boek staat: 'Voor op de braderieën had ik in de onderste la van de linnenkast van mijn schoonmoeder een ouderwetse pofmuts en een nuzzik gevonden waarin ik ogenschijnlijk meer boerin was dan vroeger.

'Onze Piet vond het van meet af aan geweldig, maar ik voelde me in het begin opgelaten als ik in een kraam met mijn breiwerkske naast hem zat. Ik geneerde me, omdat het leek alsof wij daar zaten te bedelen. Het was alsof wij eerlijke, hardwerkende boeren ineens kermisartiesten waren geworden.'

Zijn uw tante en oom, nadat ze de kersenteelt niet rendabel kregen, echt braderieën langsgegaan?

'Jazeker en ik vond dat echt heel erg. Als twee clowns in clownspakken. Maar zij hadden de tijd van hun leven. Ze reisden het hele land door en verdienden een aardig zakcentje.'

Uw tante komt oorspronkelijk uit Stiphout en heeft moeite haar plek te veroveren op de boerderij en in de buurt. Schuilt hierin kritiek op een boerencultuur van geslotenheid?

'Ik zie het als een beschermd leven. Maar iets waar geen buitenlucht bij kan, stinkt een beetje, zeg ik altijd.'