Aequator-directeur: 'Bodem zet opbrengsten al onder druk'

Achtergrond Algemeen Peter Smit 05 feb 2020 om 13:11uur

De bodem is het duurste bedrijfsmiddel dat boeren tot hun beschikking hebben. Het onderhoud ervan is in de afgelopen decennia verwaarloosd, stellen deskundigen. Herstel vraagt vooral een investering in tijd en geduld. Daartegenover staan een weerbare bodem en potentieel hogere opbrengsten. De teelt van onrendabele rustgewassen vraagt om een economische oplossing.

Aequator%2Ddirecteur%3A+%27Bodem+zet+opbrengsten+al+onder+druk%27

Bedrijfsadviseurs spelen een belangrijke rol in de overdracht van kennis over de bodem naar de boerenpraktijk. Het ministerie van LNV faciliteert daarom bodemcursussen voor deze erfbetreders. Objectief en onafhankelijk advies is daarbij het uitgangspunt.

Het kennisniveau over de bodem is in twintig jaar tijd langzaam weggezakt. Het op niveau houden van opbrengst en marge, daarop lag de focus op het boerenbedrijf. Met de nieuwe opdrachten voor de land- en tuinbouw op het gebied van waterberging en -kwaliteit, CO2-opslag en biodiversiteit komt de bodem weer in de schijnwerpers te staan.

Kloof tussen onderzoek en boer

'Voor de privatisering van de Dienst Landbouw Voorlichting was advies gratis vanuit de driehoek onderzoek, onderwijs en voorlichting. Daarna moest er voor advies worden betaald. En als bedrijven het moeilijk hebben, krijgen zaken waar niet direct voordeel uit te halen is geen prioriteit. De kloof tussen onderzoek en boer is daardoor groter geworden', zegt directeur Peter Sloot van Aequator Groen & Ruimte, voorheen DLV Bodemadvies.

Het advies van erfbetreders moet uniform en eenduidig zijn

Peter Sloot, directeur van Aequator Groen & Ruimte

Aequator organiseert samen met WUR en Aeres Hogeschool een bodemtraining voor alle adviseurs van onder meer banken, toeleveranciers en loonwerkers. 'Bij het vak Bodemkunde in het groene onderwijs is er veel aandacht voor bemesting en het verhogen van de opbrengsten, en te weinig voor wat er echt in de bodem gebeurt. Daardoor is er veel kennis verloren gegaan. Door eerst de adviseurs op te leiden hopen we op een sneeuwbaleffect, waarbij de kennis doorvloeit naar het boerenerf', zegt Sloot.

Onafhankelijk advies

Claude van Dongen, portefeuille Bodem- en Waterkwaliteit bij LTO Nederland, pleit wel voor onafhankelijk advies. 'De kwaliteit van het advies is belangrijk. Het moet niet gaan om de verkoop van producten die de bodem verbeteren. Daar is niks mis mee, maar het moet gaan over wat echt goed is voor de boer.'

• Lees ook: Aandacht voor bodem loont snel

Sloot: 'Het advies moet uniform en eenduidig zijn. Onze training zal bestaan uit kennis uit onderzoeksprogramma's, gecombineerd met praktische kennis die we in de praktijk hebben opgedaan.'

Borging onafhankelijk advies

Om de onafhankelijkheid van de bodemtrainingen van Aequator, WUR en Aeres te borgen, wordt in samenwerking met de Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland gewerkt aan een certificering daarvan in het register van het bedrijfsadviseringssysteem. Dit is een lijst van bedrijfsadviseurs die voldoen aan de eisen die de EU stelt aan advisering. Voor meer informatie over de beschikbare cursussen kunt u zich wenden tot aequator@aequator.nl.

De uitdaging bij bodemverbetering is dat dit pas jaren later tot profijt leidt. Het opbouwen van organische stof en het verbeteren van de structuur is niet eenvoudig. Vooral bij dat laatste heeft de Nederlandse bodem het zwaar te verduren gehad, zegt Sloot. 'Het verliezen van een goede bodemstructuur gaat heel langzaam. Het is vergelijkbaar met luchtvervuiling. Een toename merk je bijna niet. Of je moet opeens jaren terugkijken.'

De opbrengsten hebben wel degelijk te lijden onder de afbreuk van de bodemstructuur, stelt Sloot. 'In de polders laten boeren toch al snel 10 tot 20 procent van hun potentiële opbrengst liggen. Bovengronds doen ze hun uiterste best voor de gewassen, maar ondergronds is er ook nog veel winst te behalen.'

Om de bodemkwaliteit te verbeteren, zal de boer in zijn bouwplan ruimte moeten maken voor onder meer rotatie met rustgewassen of strokenteelt, of het gebruik van lichtere machines. Naar de effecten hiervan lopen verschillende onderzoeken, maar het zal gevolgen hebben voor de opbrengsten. Dit moet uiteraard wel op een of andere manier in de economie van het bedrijf passen.

Vergoedingen

Sloot wijst op vergoedingen voor waterberging en koolstofopslag in de bodem die momenteel uitgewerkt worden. Ook zouden consumenten via een meerprijs een steentje kunnen bijdragen.

Van Dongen wijst ook op het pachtbeleid dat flexibiliteit moet bieden. 'Als de bodem meer rust nodig heeft, wat betekent dat dan voor de pachtprijs? En wat is de impact op de opbrengst als je een bepaald gewas gaat telen? Daar moet meer bewustwording over komen.'

Van Dongen: 'Belangrijk bij het verbeteren van de bodem is dat er gezamenlijk praktijkervaring wordt opgedaan. Bijvoorbeeld vanuit de BO Akkerbouw of ZuivelNL. Wetgeving moet geen belemmering zijn, maar juist inspelen op de mogelijkheden die de praktijk biedt. We moeten er ook op letten dat regelgeving voor bijvoorbeeld mestbeleid niet belemmerend werkt bij bodemherstel.'

Hoge ambitie in landbouwvisie

In haar landbouwvisie heeft landbouwminister Carola Schouten een hoge ambitie neergelegd. In 2030 moet de 1,8 miljoen hectare Nederlandse landbouwgrond duurzaam worden beheerd. Hiervoor heeft zij onder meer het Nationaal Programma Landbouwbodems in het leven geroepen. Ook moet duurzaam bodembeheer een plek in het groene onderwijs krijgen. Onder boeren wordt kennis over duurzaam bodembeheer verspreid, onder meer via het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer en het bovengenoemde project.