Studie legt drijfveren zorgboeren bloot

Bij alle discussies over de stikstofemissie van de agrarische sector, het gewasbeschermingsbeleid of de rentabiliteit van bedrijfsmodellen komen 'softe' onderwerpen als persoonlijke drijfveren van de boer al snel in het gedrang. Maar juist die diepere drijfveren zijn essentieel voor het ondernemerschap, vinden de zorgboeren IJsbrand Snoeij van 't Paradijs in Barneveld en Wouter Joop van De Marsen in Landsmeer.

Samen zijn de zorgboeren de drijvende kracht achter een bijzondere studie van de Wageningse Wetenschapswinkel. De onderzoekers gingen aan de slag met de vraag: wat zijn de onderliggende waarden van zorgboeren en hoe beïnvloeden die hun praktische werk? Dit onderwerp komt ook in Wageningen slechts sporadisch aan de orde.

Voorgeschiedenis

Snoeij, die sinds veertien jaar een biologische boerderij met een zorgtak heeft in Barneveld, wil graag uitleggen waarom hij het gesprek over de drijfveren en de waarden van (zorg)boeren zo belangrijk vindt. Daarvoor is het nodig zijn voorgeschiedenis te kennen.

'Ik ben niet van huis uit boer. Wel was ik van jongs af gemotiveerd om ooit boer te worden. Mijn vader wilde dat ook, maar hij is helaas jong overleden. Ik ging studeren, maar toch is altijd de droom gebleven om eens boer te worden.'

Broer

Snoeij groeide op met een broertje met een verstandelijke beperking. 'Na ons huwelijk, nu 31 jaar geleden, kregen mijn vrouw en ik steeds meer interesse in de zorg voor kwetsbare kinderen. Zo ontstond langzamerhand de gedachte: wat zou het mooi zijn om dat op een boerderij te kunnen doen.'

Dat idee werd werkelijkheid toen in Barneveld een ouder echtpaar zonder opvolger de boerderij verkocht aan een sociaal investeerder om er een zorgboerderij van te maken. Snoeij, die als adviseur bij deze overgang was betrokken, kreeg de vraag of hij de onderneming wilde gaan runnen.

Drijfveren

De beslissing om dat te gaan doen, is voor hem nog steeds reden voor dankbaarheid. 'We kunnen hier op een zinvolle manier een boerderij runnen en tegelijk van grote betekenis zijn voor kinderen en ouderen met een bepaalde achtergrond. En dat helemaal in lijn met onze diepere drijfveren.'

Over die drijfveren en het realiseren van hun droom praatten de ondernemers geregeld met anderen. Tegelijk stelde Snoeij vast dat dergelijke gesprekken eerder uitzondering dan regel zijn.

Inspiratie

'Naar onze overtuiging heeft de samenleving behoefte aan inspiratie en zingeving. Daaruit ontstond het idee onderzoek te laten doen naar de waarden en de motivatie van zorgboeren. Dat zou wellicht handvatten geven om het onderlinge gesprek op gang te brengen over het waarom van het boeren. Niet alleen praten over wat je doet en hoe, maar ook over het waarom. Met de bedoeling te inspireren.'

'We leven in een tijd van wet- en regelgeving en veel technische factoren rond zaken als milieu, biodiversiteit en klimaat. Maar wat is het mooi om bij de bedrijfsvoering ook gedreven te worden door andere waarden. Daarom vonden we het interessant eens te kijken wat een wetenschappelijke onderbouwing van hun drijfveren zou opleveren. Hoe ziet dat er in de praktijk uit?'

Centrale vraag

De Wetenschapswinkel ging ermee aan de slag en formuleerde als centrale onderzoeksvraag: wat zijn de onderliggende waarden van zorgboeren en hoe beïnvloeden die hun praktische werk? Daarnaast is onderzocht over welke waarden zorgboeren met anderen in gesprek willen gaan en wat het kan opleveren voor de individuele boer, voor de interactie met zorgcliënten/deelnemers en voor de sector als geheel.

Drie studenten gingen ermee aan de slag. Ze voerden gesprekken met boeren met verschillende achtergronden: ondernemers die hun inspiratie halen uit antroposofische of biologisch-dynamische vertrekpunten, twee zorgboeren zonder uitgesproken geloofsovertuiging en zes christelijke zorgboeren.

Vier categorieën

Het eindrapport beschrijft de drijfveren in vier categorieën. In de eerste categorie gaat het vooral om het verantwoordelijkheidsgevoel voor andere mensen en voor de natuur, het land en de dieren. In de tweede categorie komt de uitdaging aan de orde die de zorgboer zoekt in het ondernemerschap.

De derde categorie gaat in op de levensstijl die vaak een combinatie is van intensief contact met natuur en dieren en met andere mensen. De vierde categorie heeft als thema 'de essentie' en gaat over zingeving, levensbeschouwing en geloof. Voor veel zorgboeren liggen juist op dit terrein diepe drijfveren.

Verantwoordelijkheidsgevoel

Volgens Snoeij maken de onderzoeksresultaten goed duidelijk vanuit welke motivatie zorgboeren werken. 'Het gaat om verantwoordelijkheidsgevoel en zorg voor je gezin, dieren en planten, maar ook voor je medemens. Dat je met betrokkenheid werk doet dat helemaal bij je past. Dat komt dicht bij de essentie van het leven.'

Hoe de komende tijd gesprekken tussen zorgboeren op gang worden gebracht, is nog niet helemaal duidelijk. Maar Snoeij geeft al wel als voorzet dat het rapport best breder aandacht mag krijgen. Hij ziet bijvoorbeeld aanknopingspunten voor potentiële bedrijfsopvolgers.

Waardevol

'Dit geef handvatten om je te beraden op een manier van ondernemen die bij jou persoonlijk past. En het biedt sleutelfactoren voor verduurzaming van de land- en tuinbouw. De uitkomsten kunnen ook sectorbreed waardevol zijn.'

• Klik voor het rapport op onderstaande pdf